نویسنده‌ای که گریخت و نوبل برد
زمانی که مطلع شد برگزیده جایزه نوبل ادبیات شده است در آشپزخانه بود. او که روزگاری از سرزمینش در آفریقا گریخته بود حالا برنده مهم‌ترین جایزه ادبی دنیا شده است.
«عبدالرزاق گورنا» نویسنده تانزانیایی برای «نفوذ سازش‌ناپذیر و دلسوزانه او در تاثیراث استعمار و سرنوشت پناهندگان در شکاف میان فرهنگ‌ها و قاره‌ها» از سوی آکادمی سوئدی نوبل در روز پنج‌شنبه (هفتم اکتبر برابر با ۱۵ مهرماه) به عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۱ معرفی شد.
«گورنا» در سال ۱۹۴۸ در جزیره «زنگبار» متولد و بزرگ شد، اما در اواخر دهه ۶۰ میلادی به عنوان پناهنده به انگلستان رفت. او تا زمان بازنشستگی به عنوان استاد دانشگاه رشته ادبیات پسااستعمارگرایی در دانشگاه «کنت» واقع در «کنتربری» مشغول فعالیت بود.
«گورنا» از یک قوم ظلم‌دیده است و ناچار شد پس از پایان دوران تحصیل خانواده‌اش را ترک کند و از تانزانیا بگریزد. در آن زمان او ۱۸ سال داشت. «گورنا» تا سال ۱۹۸۴ امکان بازگشت به «زنگبار» را پیدا نکرده بود و در نهایت نتوانست پیش از درگذشت پدرش با او ملاقات کند.
می‌گوید در دوران زندگی در «زنگبار» دسترسی‌اش به ادبیات زبان «سواحیلی» بسیار اندک بوده و شعرهای عربی و فارسی به خصوص «هزار و یک شب» به همراه سوره‌های قرآن نخستین و مهم‌ترین منابع او بوده‌اند.
نویسندگی «گورنا» از زمان حضورش در بریتانیا آغاز شده اما در آثار او حس تعلق و ارتباط با مکانی که آن را ترک‌کرده دیده می‌شود که نشانگر این موضوع است که خاطرات از اهمیت حیاتی برای خلق آثار این نویسنده برخوردار است.
«گورنا» در نخستین رمان خود «خاطرات کوچ» که به سال ۱۹۸۷ تعلق دارد، از یک خیزش شکست‌خوره سخن می‌گوید و مخاطب را در فضای آفریقا نگه می‌دارد.
او در اثر دوم خود، یعنی «میسر مسافران» که در سال ۱۹۸۸ به نگارش درآمده است، جنبه‌های مختلف واقعیت زندگی کردن در خارج از میهن را روایت می‌کند. «دوتی»، اثر سوم این نویسنده که به سال ۱۹۹۰ تعلق دارد، به داستان یک زن سیاه‌پوست مهاجر می‌پردازد که در شرایط سخت در دهه ۵۰ میلادی در انگلستان زندگی می‌کند.
«بهشت» چهارمین رمان «گورنا» که در سال ۱۹۹۴ نوشته شده است و از آثار قابل‌توجه این نویسنده محسوب می‌شود به دنبال سفر او به شرق آفریقا در حوالی سال ۱۹۹۰ خلق شد. این کتاب روایتگر داستان عاشقانه غم‌انگیزی است که در آن شاهد رویارویی جهان‌های گوناگون و اعتقادات مختلف هستیم.
در رمان‌های «گورنا» خبری از توصیف‌های کلیشه‌ای نیست؛ او سعی دارد در آثار خود نگاه مخاطب را به شرق آفریقا که از لحاظ فرهنگی بسیار متنوع است جذب کند؛ بُعدی از شرق آفریقا که برای بسیاری از نقاط جهان ناشناخته است.
برنده نوبل ادبیات امسال، تاکنون ۱۰ رمان و چندین داستان کوتاه منتشر کرده است. مضامین مرتبط با پناهندگی در بسیاری از آثار این نویسنده به چشم می‌خورد. «گورنا» نویسندگی را از سن ۲۱ سالگی و در بریتانیا آغاز کرد و با این‌که «سواحیلی» زبان اصلی او بود اما انگلیسی به زبان ادبی او تبدیل شد.
از سال ۱۹۸۶ تاکنون هیچ نویسنده آفریقایی سیاه‌پوستی برنده نوبل ادبیات نشده بود. این جایزه اولین و آخرین‌بار به «وله سوینکا» نویسنده و شاعر نیجریه‌ای رسیده بود و او نخستین نویسنده آفریقایی سیاه‌پوست برنده نوبل نام گرفت. حالا «گورنا» به نخستین نویسنده تانزانیایی تبدیل شده است که عنوان برنده نوبل ادبیات را از آن خود کرده است. البته در فهرست برندگان جایزه نوبل ادبیات نام سه نویسنده آفریقایی دیگر نیز دیده می‌شود که همگی سفیدپوست هستند؛ «نادین گوردیمر» نویسنده و فعال سیاسی اهل آفریقای جنوبی که در سال ۱۹۹۱ به عنوان نخستین زن سفیدپوست آفریقایی برنده جایزه نوبل ادبیات شد، «نجیب محفوظ» نویسنده مصری برنده نوبل سال ۱۹۸۸ و «جان مَکسول کوتسی» نویسنده هلندی‌تبار اهل آفریقای جنوبی و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۳.
به گفته «آندرس اولسون» مدیر کمیته نوبل، «گورنا» زمانی که از برنده شدن خود مطلع شد در آشپزخانه بوده و کمیته نوبل گفت‌وگوی طولانی با این نویسنده داشته است.
جایزه ۱۰ میلیون کرونی که معادل ۸۴۰هزار پوند است طبق وصیت «آلفرد نوبل» به نویسنده‌ای تعلق می‌گیرد که «در زمینه ادبیات برجسته‌ترین آثار یک رویه ایده‌آل را خلق کرده باشد.»
نوبل ادبیات پیش‌تر ۱۱۸ بار اهدا شده بود و در این بین سهم زنان ۱۶ جایزه بوده است. در سال ۲۰۱۹، آکادمی سوئدی نوبل وعده داد این جایزه از این پس کمتر «مردمحور» و «اروپامحور» خواهد بود؛ با این حال این جایزه در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به دو نویسنده اروپایی یعنی «پیتر هاندکه» و «اولگا توکارچوک» تعلق گرفت. سال گذشته نیز «لوییز گلیک» شاعر آمریکایی برای «صدای شاعرانه متمایزی که با زیبایی ساده تجربه‌های شخصی را جهانی کرده است» به عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۰ معرفی شده بود.
منبع: ايسنا
«گورنا» در سال ۱۹۴۸ در جزیره «زنگبار» متولد و بزرگ شد، اما در اواخر دهه ۶۰ میلادی به عنوان پناهنده به انگلستان رفت. او تا زمان بازنشستگی به عنوان استاد دانشگاه رشته ادبیات پسااستعمارگرایی در دانشگاه «کنت» واقع در «کنتربری» مشغول فعالیت بود.
«گورنا» از یک قوم ظلم‌دیده است و ناچار شد پس از پایان دوران تحصیل خانواده‌اش را ترک کند و از تانزانیا بگریزد. در آن زمان او ۱۸ سال داشت. «گورنا» تا سال ۱۹۸۴ امکان بازگشت به «زنگبار» را پیدا نکرده بود و در نهایت نتوانست پیش از درگذشت پدرش با او ملاقات کند.
می‌گوید در دوران زندگی در «زنگبار» دسترسی‌اش به ادبیات زبان «سواحیلی» بسیار اندک بوده و شعرهای عربی و فارسی به خصوص «هزار و یک شب» به همراه سوره‌های قرآن نخستین و مهم‌ترین منابع او بوده‌اند.
نویسندگی «گورنا» از زمان حضورش در بریتانیا آغاز شده اما در آثار او حس تعلق و ارتباط با مکانی که آن را ترک‌کرده دیده می‌شود که نشانگر این موضوع است که خاطرات از اهمیت حیاتی برای خلق آثار این نویسنده برخوردار است.
«گورنا» در نخستین رمان خود «خاطرات کوچ» که به سال ۱۹۸۷ تعلق دارد، از یک خیزش شکست‌خوره سخن می‌گوید و مخاطب را در فضای آفریقا نگه می‌دارد.
او در اثر دوم خود، یعنی «میسر مسافران» که در سال ۱۹۸۸ به نگارش درآمده است، جنبه‌های مختلف واقعیت زندگی کردن در خارج از میهن را روایت می‌کند. «دوتی»، اثر سوم این نویسنده که به سال ۱۹۹۰ تعلق دارد، به داستان یک زن سیاه‌پوست مهاجر می‌پردازد که در شرایط سخت در دهه ۵۰ میلادی در انگلستان زندگی می‌کند.
«بهشت» چهارمین رمان «گورنا» که در سال ۱۹۹۴ نوشته شده است و از آثار قابل‌توجه این نویسنده محسوب می‌شود به دنبال سفر او به شرق آفریقا در حوالی سال ۱۹۹۰ خلق شد. این کتاب روایتگر داستان عاشقانه غم‌انگیزی است که در آن شاهد رویارویی جهان‌های گوناگون و اعتقادات مختلف هستیم.
در رمان‌های «گورنا» خبری از توصیف‌های کلیشه‌ای نیست؛ او سعی دارد در آثار خود نگاه مخاطب را به شرق آفریقا که از لحاظ فرهنگی بسیار متنوع است جذب کند؛ بُعدی از شرق آفریقا که برای بسیاری از نقاط جهان ناشناخته است.
برنده نوبل ادبیات امسال، تاکنون ۱۰ رمان و چندین داستان کوتاه منتشر کرده است. مضامین مرتبط با پناهندگی در بسیاری از آثار این نویسنده به چشم می‌خورد. «گورنا» نویسندگی را از سن ۲۱ سالگی و در بریتانیا آغاز کرد و با این‌که «سواحیلی» زبان اصلی او بود اما انگلیسی به زبان ادبی او تبدیل شد.
از سال ۱۹۸۶ تاکنون هیچ نویسنده آفریقایی سیاه‌پوستی برنده نوبل ادبیات نشده بود. این جایزه اولین و آخرین‌بار به «وله سوینکا» نویسنده و شاعر نیجریه‌ای رسیده بود و او نخستین نویسنده آفریقایی سیاه‌پوست برنده نوبل نام گرفت. حالا «گورنا» به نخستین نویسنده تانزانیایی تبدیل شده است که عنوان برنده نوبل ادبیات را از آن خود کرده است. البته در فهرست برندگان جایزه نوبل ادبیات نام سه نویسنده آفریقایی دیگر نیز دیده می‌شود که همگی سفیدپوست هستند؛ «نادین گوردیمر» نویسنده و فعال سیاسی اهل آفریقای جنوبی که در سال ۱۹۹۱ به عنوان نخستین زن سفیدپوست آفریقایی برنده جایزه نوبل ادبیات شد، «نجیب محفوظ» نویسنده مصری برنده نوبل سال ۱۹۸۸ و «جان مَکسول کوتسی» نویسنده هلندی‌تبار اهل آفریقای جنوبی و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۳.
به گفته «آندرس اولسون» مدیر کمیته نوبل، «گورنا» زمانی که از برنده شدن خود مطلع شد در آشپزخانه بوده و کمیته نوبل گفت‌وگوی طولانی با این نویسنده داشته است.
جایزه ۱۰ میلیون کرونی که معادل ۸۴۰هزار پوند است طبق وصیت «آلفرد نوبل» به نویسنده‌ای تعلق می‌گیرد که «در زمینه ادبیات برجسته‌ترین آثار یک رویه ایده‌آل را خلق کرده باشد.»
نوبل ادبیات پیش‌تر ۱۱۸ بار اهدا شده بود و در این بین سهم زنان ۱۶ جایزه بوده است. در سال ۲۰۱۹، آکادمی سوئدی نوبل وعده داد این جایزه از این پس کمتر «مردمحور» و «اروپامحور» خواهد بود؛ با این حال این جایزه در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به دو نویسنده اروپایی یعنی «پیتر هاندکه» و «اولگا توکارچوک» تعلق گرفت. سال گذشته نیز «لوییز گلیک» شاعر آمریکایی برای «صدای شاعرانه متمایزی که با زیبایی ساده تجربه‌های شخصی را جهانی کرده است» به عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۰ معرفی شده بود.
منبع: ايسنا