نیاز جدی به آمایش سرزمین در مقیاس ملی و منطقه‌ای

حمید آهنی در برنامه‌ای با عنوان «وضعیت منابع طبیعی در ایران» از سلسله جلسات «اکولایو» که توسط سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی خراسان رضوی و به صورت مجازی برگزار می‌شود، اظهار کرد: خوشبختانه در برنامه ششم توسعه کشور در قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور ذکر شده که طرح‌های آمایشی با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان برنامه و مدیریت استان‌ها تهیه شود، البته که این برنامه‌ها و این نگرش همه جانبه باید زودتر اتفاق می‌افتاد.

وی با بیان اینکه منابع طبیعی به دو نوع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر تقسیم می‌شوند، توضیح داد: به  منابعی مثل نفت و معادن منابع طبیعی تجدیدناپذیرمی‌گویند که البته آن‌ها نیز در سالیان دور قابلیت احیا شدن دارند و به جنگل‌ها و مراتع که در دوره‌های کوتاه مدت ۱۰۰-۲۰۰ ساله تجدیدپذیر هستند، منابع طبیعی تجدیدپذیر می‌گوییم.

آهنی در خصوص منابع طبیعی کشور بیان کرد: ایران در نوار بیابانی واقع شده، اما به دلیل عرض جغرافیایی وسیع، از تنوع خوبی در منابع طبیعی بهره‌مند است، اما سرانه جنگل در کشور ما کم است.

کارشناس رسمی دادگستری در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست ضمن اشاره به اینکه در ایران، سرانه هر فرد از جنگل‌ها حدود دو دهم هکتار است، گفت: در برنامه پنجم توسعه کشور گفته  شد که سطح جنگل‌های کشور باید از ۱۷ صدم به ۲۵ صدم به ازای هر نفر برسد، اما اعتبار آن تامین نشد؛ در حقیقت قانون‌هایی که وضع می‌شود با تخصیص اعتبارات همخوانی ندارد.

وی درخصوص مساحت جنگل‌ها افزود: بر اساس منابع در دسترس، سطح جنگل‌های ایران در ۴۰-۵۰ سال قبل، ۱۸ میلیون هکتار بود و بعدها به ۱۲ میلیون هکتار رسید، اما در سال‌های بعد بیشه‌زارها و درختچه‌زارها نیز جزو منابع جنگلی به حساب آمد؛ بنابراین با درنظر گرفتن شاخص‌های فعلی، در حال حاضر مساحت منابع جنگل‌های ایران حدود ۱۴ میلیون هکتار و در خراسان رضوی حدود یک میلیون هکتار است.

آهنی تصریح کرد: تمامی این تغییر شاخص‌ها توسط سازمان جنگل‌ها اعمال نشده است، بلکه بخشی از آن‌ها به دلیل ورود ایران به جمع کشورهایی با منابع جنگلی کم، در سطح جهانی اعمال شده است.

کارشناس رسمی دادگستری در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست درمورد اهمیت وجود منابع طبیعی اظهار کرد: تنوع زیستی دو بخش یکنواختی و غنا را شامل می‌شود؛ یکنواختی به معنای پراکنش در یک منطقه خاص و غنا تعداد گونه‌ها است؛ به عنوان مثال در مقالات مختلف ذکر شده که در جنگل‌های انبوه شمال، درخت‌های خشکه‌دار، درختانی که خشک شدند اما برای حفظ سلامتی و یکپارچگی اکوسیستم بسیار حائز اهمیت هستند، در هر هکتار باید حدود ۱۰-۱۲ درخت بمانند؛ زیرا بر روی هر درخت ۴۰۰ هزار گونه حشره، قارچ و موجودات مختلف ذره‌بینی و غیر ذره‌بینی زندگی می‌کنند که وجود این گونه‌ها نیز در بحث‌های محیط زیستی بسیار مفید و مهم است.

وی با بیان اینکه بر اساس مطالعات انجام شده در سطح کشوری و استان، یکی از دلایل اصلی بلایای طبیعی همانند سیل‌ها تغییر کاربری اراضی کشاورزی است، تصریح کرد: دلایل مختلفی از جمله سوء‌استفاده‌ها، تخریب‌ طبیعت توسط انسان‌ها و.. در ایجاد این بلایا موثر بودند؛ به طور مثال درختان اورس که در شرایط سختی به وجود می‌آیند، ممنوع‌القطع هستند و قطع آن‌ها حتی جرمی کیفری محسوب می‌شود، اما من خودم شبی در منطقه‌ای دیدم که افراد در حال قطع کردن این درختان هستند.

آهنی در ادامه به اهمیت مشارکت مردم اشاره و اظهار کرد: مردم می‌توانند در این خصوص با جمع کردن زباله‌ها از روی زمین، تذکر دادن و… قدری کمک کنند. ما هم در زمینه منابع طبیعی و هم محیط زیست یگان حفاظت داریم و مردم می‌توانند با اطلاع به این یگان‌ها در خصوص مواردی از جمله آتش‌سوزی و… که مشاهده می‌کنند، کمک لازم را برسانند و در واقع بازوی دستگاه‌های دولتی باشند.

کارشناس رسمی دادگستری در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست ضمن بیان این نکته که ما در ایران نیاز به آمایش سرزمین یا برنامه‌ریزی فضایی در مقیاس ملّی و منطقه‌ای داریم، گفت: خوشبختانه در برنامه ششم توسعه کشور در قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور ذکر شده که طرح‌های آمایشی با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان برنامه و مدیریت استان‌ها تهیه شود، البته که این برنامه‌ها و این نگرش همه جانبه باید زودتر اتفاق می‌افتاد.

وی همچنین توجه به کاشت گونه‌های بومی را مهم تلقی کرده و بیان کرد: در چندین سالی که عضو کمیته فضای سبز استانداری بودم و در جلسات شهرداری حضور داشتم، توانستم مقداری اثرگذار باشم. بخشی از افراد در کمیته دولت ممکن است در این زمینه بی‌انگیزه و بی‌تفاوت باشند؛ به طور مثال در طرح کمربند سبز مشهد که طرحی بسیار مهم است، شرکتی در آن زمان درخت نمدار را برای استان پیشنهاد داده بود، درصورتی که این درخت برای جنگل‌های جلگه‌ای شمال کشور مناسب است. من پیشنهاد دادم که به جای این درخت که مناسب استان ما نیست، درخت سماق که گونه‌های بومی ما هست بکاریم.

آهنی در پاسخ به این پرسش که چرا کاشت گونه‌های غیربومی از جمله کاج در استان همچنان ادامه دارد، توضیح داد: در این بیش از ۱۰۰سالی که از عمر منابع طبیعی که از زمان قاجار شکل گرفت، می‌گذرد افراد در این حوزه زحمات زیادی کشیدند و به جمع‌آوری و تولید بذرهای گونه‌های بومی پرداختند، اما این مسئله دلایل مختلفی دارد؛ اکثر گونه‌های طبیعی مناطق خشک و نیمه خشک کند رشد هستند و به همین دلیل استفاده از گونه‌های فضای سبزی که سریع‌الرشد هستند، صورت می‌گیرد.

وی افزود: درخصوص درخت کاج یک دلیل هزینه پایین‌تر بذر و تولید راحت‌تر است و دوم اینکه کاشت آن در حد فضای سبزی با گونه‌های بومی رقابت نمی‌کند.

کارشناس رسمی دادگستری در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست در خصوص کمربند جنوبی شهر و اقدامات شهرداری توضیح داد: در زمانی که رئیس اداره جنگلداری و جنگلکاری استان بودم، طی مکاتبه‌ای با آقای بخشی محبی، معاون سابق دادستان مرکز خراسان رضوی گونه‌های بومی و اهمیت آن‌ها را به ایشان اعلام کردیم و البته مطالبه‌گری سمن‌ها، کارشناسان و علاقه‌مندان محیط زیست بر روی اقدامات شهرداری در این خصوص تاثیرگذار بوده است. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد (فاوا) بخشی دارد، تحت عنوان مطالعات پژوهشی که فراخوان‌های پژوهشی در خصوص کاشت گونه‌های بومی و کمک از کارشناسان ایجاد می‌کنند.

آهنی افزود: در بحث اجرا نیز بعضی اقدامات به دلیل اجتناب ناپذیر بودن، انجام شده است و به طور کل اقدامات شهرداری هم جای انتقاد دارد و هم در بعضی موارد چاره‌ای نبوده است، اما در مجموع شهرداری در سال‌های اخیر نسبت به مسائل محیط زیستی عملکرد بهتری را دارد و توجه بیشتری نسبت به این مسائل صورت می‌گیرد.

انتهای پیام

منبع:ایسنا