هشدار کلانتری نسبت به تبعات بحران آب برای کشور/ منابع آب غارت می‌شود

به گزارش ایسنا عیسی کلانتری در وبینار علمی – تخصصی با موضوع «استراتژی‌های ملی و بین‌المللی برای مقابله با پدیده‌های زیست‌محیطی خشکسالی و گرد و غبار» که امروز برگزار شد، گفت:  برخی سیاستمداران کشور به توسعه پایدار اعتقاد ندارند.  به دلایل سیاسی تمرکز به تولید داخل به هر قیمتی و استفاده منابع در کشاورزی است.  سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب از منابع طبیعی و آب‌های زیرزمینی اضافه برداشت صورت می‌گیرد.  منابع آب غارت می‌شود. با این روند ۲۰ سال دیگر و در سال ۱۴۲۰ اطراف زاگرس دیگر اثری از کشاورزی نخواهد بود چون منابع آب را غارت می‌کنیم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: این سرزمین ۷۰۰۰ سال سابقه زیستن دارد. نسل حاضر می‌خواهد با ابزاری که به دست آورده همه منابع را غارت کند. تکنولوژی وارد شده شدت تخریب را به‌شدت افزایش داده است.

کلانتری در سخنرانی خود با انتقاد نسبت به سکوت متخصصان کشور درباره بحران آب و بااشاره به اینکه جنگ آب بین برخی استان‌ها شروع شده است و به روستاها می رسد گفت: طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است و اکنون به تجاوز این نسل پاسخ می‌دهد.

وی یادآور شد: تقریبا تا اوایل دهه ۶۰ نابسامانی‌های طبیعی کمتری داشتیم. با توجه به افزایش جمعیت و سیاست‌های کلان کشور و با درنظر گرفتن اینکه ناپایداری در توسعه در کشور یک رسم بود و الان هم هست، تجاوز به طبیعت و آب و خاک و محروم کردن طبیعت از منابع خودش سبب شد که کشور به این روز بیفتد و گرد و غبار، خشکسالی و فرسایش آن را می‌بینیم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: زمانی که توسعه پایدار در اوایل دهه ۷۰ و در سال ۱۹۷۰ میلادی در دنیا شروع شد، ما تا سال‌های ۱۳۸۰ توسعه پایدار را به عنوان سوغات غرب می‌شناختیم و به منابع آب و خاک، منابع آب های سطحی و آب های زیر زمینی، مراتع و بیابان‌ها تجاوز شد.

۱۰۰ برابر شدن بیلان منفی آب

کلانتری با اشاره به پروژه‌هایی که در دهه ۶۰ آغاز شد و مراتع شخم زده و گمان می‌شد که همه نیازهای مردم را در داخل کشور به هر قیمتی باید تهیه کنیم، گفت: ما در سال ۱۳۶۰، کلا ۲۰۰ میلیون متر مکعب در سال بیلان منفی داشتیم اما این رقم به ۲۰ میلیارد مترمکعب رسیده است یعنی ۱۰۰ برابر شده است.

معاون رییس جمهوری با اشاره به دست‌اندازی به آب‌های فسیلی و کشاندن آن به سطح زمین، استفاده از این آب برای تولید، استفاده غیر علمی از آب‌های سطحی، بی‌توجهی به حق‌آبه‌های زیست محیطی، سدسازی‌های غیرپایدار و توجه نکردن به حق طبیعت اظهارکرد: بر مبنای توافق ریو در سال ۱۹۹۲ که در سال ۱۹۹۷ سازمان ملل متحد آن را تایید کرد، کشورها حق دارند تنها از ۴۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر استفاده کنند اما سال‌هاست که ما بیش از ۱۰۰ درصد ظرفیت آب های تجدیدپذیر استفاده می کنیم.

به گفته وی، طبیعت ایران قربانی سیاست های کلان کشور شده است. سیاست های کلان نیز به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد و دستگاه های اجرایی گاه، خود پیش قراول این امر هستند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه افزایش جمعیت چیز خیلی خوبی است به شرطی که عوامل افزایش جمعیت به طبیعت کشور تحمیل نشود و نیاز غذایی و توسعه جمعیت با درنظرگرفتن محدودیت منابع پیگیری شود، اظهارکرد: در فروردین ماه سال ۱۳۶۱ که مهندس موسوی که آن هنگام نخست وزیر بود دستور دادند که من در برنامه ریزی اول پنج ساله آن زمان که اجرایی نشد، به عنوان نماینده ایشان حضور داشته باشم. به یاد دارم که بین منابع طبیعی و کارشناسان سازمان دامپروری درگیری شد. در آن زمان صحبت از این بود که تعداد دام در کل کشور به ۶۵ میلیون واحد می‌رسد. کارشناسان سازمان جنگل‌ها معترض بودند چراکه معتقد بودند تحمیل این میزان دام به مراتع باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می شود.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، کلانتری افزود: امروزه ۶۵ میلیون واحد دامی به ۱۲۰ میلیون واحد دامی در کشور رسیده است. سالیانه بیش از ۲۰ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی داریم. امروز منشاء بخش عمده ای از گرد و غبار، داخلی است؛ گرد و غباری که در استان کرمان در حوزه جازموریان بود، گرد و غبارهایی که در استان فارس است و بخش عمده ای از گرد و غبارهایی که در استان خوزستان بود با استفاده از منابع صندوق توسعه محیط زیست با تخصیص ۳۷۰ میلیون مهار شد.

وی با تاکید بر اینکه طبیعت به عملکرد ما پاسخ می دهد، به تاثیر سیاست‌های ناپایداری که بخش‌های کشاورزی به منابع طبیعی تحمیل کرده است، اشاره کرد و گفت: جازموریان را قبل از ساخت سد جیرفت و پس از آندرنظر بگیرید. ما فکر کردیم آبی که به سمت جازموریان به عنوان حق‌آبه زیست‌محیطی می‌رود را باید صرف کشاورزی بکنیم. آب را مهار کردیم، کشاورزی را توسعه دادیم و جازموریان را خشک کردیم.

معاون رییس جمهوری تصریح کرد: در هر هکتار از فرسایش، یک درصد زیر ۱۰ میکرون و ۱۰ درصد آن‌ها زیر ۱۰۰ میکرون است. وقتی از صحرای گبی در چین غبار کمتر از ۱۰ میکرون بلند می‌شود، از اقیانوس آرام عبور می‌کند و به آمریکا می‌رسد. ما باید به سیاستگذاران و تصمیم‌گیرندگان فشار بیاوریم که طبیعت را حفظ کنیم.

کلانتری تاکید کرد: خودکفایی بسیار خوب است اما خودکفایی که ریشه کن نباشد. ما از کیسه نسل‌های آینده داریم تولید انجام می‌دهیم. منابع آن‌ها در همه جای کشور، در جیرفت، در کرمان و … غارت می شود. ۴۰ سال پیش در استان کرمان سطح زیر کشت باغات پسته ۳۵ تا ۴۰ هزار هکتار بود و امروز افتخار می‌کنیم که میزان آن به ۲۰۰ هزار هکتار رسیده است. چگونه؟ آب‌های زیرزمینی را به سطح زمین آوردیم و تبخیر کردیم. به دلیل سیاست‌های غلط، منابع کشور از دست می‌رود. فشار بر منابع طبیعی بیش از اندازه است.

وی با اشاره به اینکه با امکاناتی چون قرق نمی‌توان منابع را حفظ کرد، گفت: در سال ۱۳۵۲ برای جمعیت ۳۵ میلیون نفری گفته بودند که برای رشد پایدار نمی‌توانید همزمان در کشور در حوزه پروتئین و غلات به خودکفایی برسید. امروز طبیعت با فشاری که تصمیم سازان کشور تحمیل می کنند، مواجه است.

کلانتری در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: حدود ۷۰ سال پیش همه مردم شمال کشور جمع می‌شدند، درختان افتاده جنگل های شمال را نمی توانستند خارج کند. وقتی تکنولوژی وارد شد، سرعت تخریب به‌شدت افزایش پیدا کرد و کشور به این روز افتاد. اگر همه مردم ایران مقنی بودند ۱۰۰ سال پیش نمی‌توانستند آب هایی که باید از زمین خارج می شد را استخراج کنند اما با ورود تکنولوژی، تا عمق ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر حفر کردند و منابع آب را تخلیه کردند.

توسعه جنگ آب از استان‌ها به روستاها

وی خاطرنشان کرد: ۲۰ تا ۲۵ سال پیش از استان فارس، دو میلیون تن خرید گندم صورت می گرفت اما امسال ۵۰۰ هزار تن گندم هم ندارد چون آب‌های زیرزمینی و کارستی تمام شد. جنگ آب بین استان های اصفهان، چهار محال بختیاری، یزد، خوزستان و لرستان شروع شد و این جنگ از استان به استان در حال رسیدن به روستا به روستا است.

وزارت نیرو حق‌آبه دریاچه ارومیه را به نام نیاز کشاورزی نمی‌دهد

رییس سازمان حفاظت محیط زیست علت ایجاد شرایط کنونی و جنگ آب را عدم باور سیاستمداران و تصمیم‌سازان به توسعه پایدار دانست و گفت: با وزارت نیرو به تفاهم رسیدیم که برای تالاب‌ها حق‌آبه تعیین شود. حق‌آبه را زمانی می‌دهند که سدهایشان پر و سرریز شده باشد. قانون گفته است که اهمیت حق‌آبه محیط زیست به اندازه حق‌آبه کشاورزی است. همین دریاچه ارومیه را که دولت آقای روحانی توانسته احیا کند، ببینید. در همین دولت، حق‌آبه دریاچه ارومیه را در شرایطی که بارش‌ها در سال آبی جاری در آن حوضه ۱۲ درصد کاهش داشته است، ۷۵ درصد کاهش دادند یعنی باور ندارند.

کلانتری یادآور شد: هزاران میلیارد تومان خرج احیای دریاچه کردیم. همین وزارت نیرویی که حق‌آبه دریاچه ارومیه را تعیین کرده است، می‌گوید به دلیل اینکه کشاورزان آب کم دارند، حق‌آبه دریاچه ارومیه را نمی‌دهم. در همین دولت اتفاق می‌افتد یعنی باور ندارند. وقتی توسعه پایدار در عمل قبول نداریم، ما چه کار می‌توانیم انجام دهیم؟ نسل بعد چه کار می‌تواند بکند؟ چقدر می‌توان جنگل‌کاری کرد؟

وی ادامه داد: برویم بگوییم برای جلوگیری از گرد و غبار پول بدهید؛ چقدر؟ عملکرد ما در مقابل تجاوز به طبیعت بسیار ناچیز است. عملکرد ما در مقابل سیاست‌های نادرست کلان پاسخگو نیست. انتظار نداشته باشید با رفتارهای موضعی بتوانیم جلوی تجاوز و تخریب طبیعت را بگیریم. باید در عمل سیاست پایداری توسعه را قبول کنیم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به اینکه درحالی که خطوط انتقال آب سد صفارود درحال اجراست اما هنوز مجوز محیط زیست را اخذ نکرده است، گفت: وزارت نیرو بر اساس قانون، مسوولیت تخصیص آب را دارد و هیچ کس دیگر نیز حق دخالت ندارد اما این قانون زمانی نوشته شده است که در دنیا تازه توسعه پایدار مطرح شده بود. وزارت نیرو مانند وزارت کشاورزی است. وزارت کشاورزی می‌گوید در حوزه گندم، ذرت و …باید به خودکفایی برسیم. با چی؟ با تجاوز به حقوق طبیعت و برداشت آب.

کلانتری هشدار داد: باید به‌طور کل و هر چه سریع‌تر درمورد سیاست‌های کلان تجدیدنظر کرد. اگر هر چه سریع‌تر این کار صورت نگیرد، کشور به مراتب ضررهای بزرگ‌تری را متحمل می شود. امروز می‌گویند از سرشاخه‌ها یک قطره آب هم نباید به جازموریان برود. در سال ۱۳۵۱ شاید بیش از 4۰ – 3۰ چاه آرتزین به سمت جازموریان بود که امروزه محو شده است. جازموریان محو شده است. مساله جیرفت نیست، مساله کشور است.

وی ادامه داد: کارون و زاینده رود همین طور است. زمان شاه عباس وقتی شیخ بهایی تخصیص آب را برای زاینده‌رود نوشته بود، ۷۰۰ میلیون مترمکعب آورد سالانه آب بود. امروز زاینده‌رود یک میلیارد و ۸۵۰ میلیون متر مکعب آب آورد دارد و زاینده رود کماکان خشک است. گاوخونی زنده بود و الان خشک است، مانند جازموریان و بدتر از جازموریانو هر از گاهی سیلاب به جازموریان می رسد اما به گاوخونی نه. همه قانونگذاران و متخصصان باید پیگیر باشند تا سیاست‌های کلان اصلاح شود.

کلانتری با انتقاد تند از سکوت متخصصان اظهارکرد: متخصصان تسلیم سیاستمداران شدند. کسی که هیدرولوژی هریررود را کاملا می‌فهمد، در مقابل تصمیمات بالادست خود سکوت کرده است و جرات و جسارت حرف زدن را از دست داده و می ترسد حرف تخصصی بزند. متخصصان ما در درازمدت باید پاسخگوی سکوت خود باشند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: وقتی دولتی می‌آید و شعاری را بیان می‌کند، ما که می بینیم آن شعار اشتباه است باید عمل بکنیم؟ ما متخصصان باید پاسخگوی تاریخ باشیم. ممکن است سیاستمداران اشتباه کنند، در اینجا نباید سکوت کرد. متخصصان باید حرف‌های تخصصی بزنند و روی حرف‌های خود بایستند تا تصمیم‌گیران تصمیمات درستی بگیرند.

رودخانه‌های ایران مردند

معاون رییس جمهوری با اشاره به اینکه مشکلات ما ربطی به خارج ندارد، اظهار کرد: البته تحت تاثیر قرار می گیریم مانند تاثیر گرد و غبارهایی که از جنوب غرب یا سمت هامون وارد کشور می شود اما مشکلات ما داخلی است. همه مشکلات را به خارج ربط می‌دهیم و به نتیجه هم نمی‌رسیم.

کلانتری با تاکید براینکه خود، طبیعت را تخریب کردیم و خودمان هم باید اصلاح کنیم، گفت: ۵۰۰ میلیارد مترمکعب منابع آب فسیلی داشتیم که ۳۰۰ میلیارد متر مکعب از آن شور و لب شور و ۲۰۰ میلیارد متر مکعب هم شیرین بود. این ۲۰۰ میلیارد متر مکعب را تمام کردیم. مسیر آب جاری را بستیم. دیگر آب جاری نداریم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه رودخانه‌های ایران مرده‌اند، گفت: غیر ‌از سفید رود و رودخانه کارون که کمی نفس دارد، بقیه رودخانه ها به مقصد نمی رسند. هیچ رودخانه‌ای در کشور غیر از دو رودخانه مذکور، زنده نیست. انتهای رودخانه‌ها شامل تالاب‌ها محل گرد و غبار شدند.

وی افزود: مراتع که خود از بروز گرد و غبار جلوگیری می‌کرد، به علت تجاوز به مراتع خود منشا گرد و غبار شده است. ما مسوولان ۴۰ سال اخیر باید به تاریخ و در قبال تصمیماتی که در کلان گرفته شده و کشور را از نظر طبیعی ویران کرده است، پاسخگو باشیم.

به گفته معاون رییس جمهوری سیل‌های دهه ۶۰، به علت تجاوز به جنگل ۱۰ برابر دهه ۳۰ شده بود. در بخش گرد و غبار در مرتع و تالاب ها نیز همین طور. نسل ما و به ویژه نسل های بعد قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است. در استفاده روزمرگی گفته می‌شود ۴۰ درصد آب تجدیدپذیر استفاده کن اما ۲۰ سال است که بیش از ۱۰۰ درصد استفاده می‌کنیم.

کلانتری تصریح کرد: میزان آب‌های تجدیدپذیر در دهه ۶۰، ۱۳۲میلیارد مترمکعب بود، اکنون به ۹۰ میلیارد مترمکعب رسیده است. ما از ۹۰ میلیارد متر مکعب، ۹۶ میلیارد مترمکعب برداشت می‌کنیم. دیگر چیزی برای طبیعت نگذاشتیم.

وی یادآور شد: هزینه گوشت را محاسبه کنید. عشایر کشور سالانه ۲۰۰ میلیون دلار تولید دارند. هزینه بازگشت خاک به مراتع صدها برابر این مقدار هست، اگر قابل دسترس باشد یعنی به باد بگویید این خاک را در جنوب کرمان دپو کن من به کوه ها برگردانم. با این شرایط منابعی نمی‌ماند که گرد و غبار نداشته باشیم. ما دانشگاهیان و تصمیم سازان باید با تصمیمات اشتباه کلان مبارزه کنیم و نگذاریم کشور بیش از این تخریب شود.

انتهای پیام

منبع:ایسنا