هفدهم فروردین، روز جشن سروشگان در ایران باستان

در  متون کهن، سروشگان، یکی از ایزدان بزرگی است که مامور بر نظم جهان و نگهبان پیمان‌ها است. او زمزمه کردن و نیایش را به مردم آموخت و پیش از طلوع آفتاب، مردم را برای نیایش پروردگار فرا می‌خواند.

“یشت یازدهم” از ایزد سروش می گوید. او نخستین کسی است که به ستایش خداوند و نیایش امشاسپندان پرداخت. اولین کسی بود که آیین‌های مذهبی به جا آورد و پنج گات‌های زرتشت را بسرود.

ایرانیان بر این باور بودند که ایزد سروش، نیروهای اهریمنی همچون خشم، خواب و تنبلی و دروغ را از جهان برداشته و همراه با دو ایزد باستانی مهر و رشن، رفتار و کردار انسان‌ها را سنجیده و به نیکوکاران پاداش و به بدکاران کیفر می‌دهد.

ابوریحان بیرونی در کتاب” آثار الباقیه عن القرون الخالیه”، نوشته که «روز هفدهم، سروش روز است و سروش اوّلین کسی است که در این روز به‏ زمزمه امر کرد که اشاره کردن به وسیله‏ آواز آهسته است نه به صورت کلام‏ قابل فهم و این، روز مبارکی در هر ماه است».

برخی متون نوشته‏ اند که سروش همان، جبرئیل است و شب که مردم در خواب هستند، سه مرتبه با جن می جنگد و ساحران را عذاب می ‏دهد و شب برای طلوع و پیدایش او روشن و آب‏ها گوارا می شود و هر صبحگاه خروس‌ها برای طلوع او آواز می خوانند.

یکی از این سه‏ مرتبه، طلوع فجر است که نباتات در آن هنگام نمو می ‏کنند و به اهتزاز در می ‏آیند و مرغ به آواز می ‏آید و بیمار، روحی تازه می‏ یابد و شخص غمگین رفع غم‏ می ‏کند و مسافر به مأمنی می‏ رسد و زمان، خوش و خرّم می ‏شود.

ابوالقاسم فردوسی در خصوص روز سروش می‌گوید:

روز سروش است که گوید سروش          باده خور و نغمه مطرب نیوش

سروش در شاهنامه فردوسی، اولین موجود ماورالطبیعی است که به یاری کیومرث آمده و او را از توطئه اهریمن و خزروان دیو آگاه می‏ کند و پس از کشته‏ شدن سیامک دوباره بر کیومرث ظاهر شده و او را به ترک سوگ یک ساله امر کرده و به جنگ با اهریمن و دیوها دعوت می‏ کند.

همچنین زمانی که خسرو پرویز برای فرار از دست بهرام چوبین به کوه پناه برد و از خداوند جهان یاری خواست، سروش شبیه به انسانی سوار بر اسب  با لباسی سبز، ظاهر شد و پس از عبور او از میان دشمنان، به او مژده حکومت داد.

منبع:ایسنا