هنر، نوشدارویی بر نظام سلامت

امروزه هنر در معنایی متفاوت از گذشته به کار می رود و همگان در تلاشند تا با بهره گیری از نقش موثر آن دستیابی به اهداف توسعه محور را سرعت بخشند؛ نظام سلامت یکی از حوزه هایی است که بیش از دیگران به کمک هنر و هنرمندان نیازمند است .

به گزارش ایسنا منطقه کردستان، اگر صفحات فضای مجازی را در سال‌های اخیر قدری زیر و رو کردهیا سرتیتر برخی خبرهای گوناگون را نظاره گر بوده باشید، شاید چشمانتان به نسخه های تعجب برانگیز برخی پزشکان خورده باشد. نسخه‌هایی که در آن خبری از بدخطی پزشک و حروف آشفته لاتین نیست، بلکه پزشک با خطوطی زیبا بیمار را به گوش جان سپردن به موسیقی، بازدید از گالری نقاشی و یا پرداختن به هنری چون سفال گری دعوت کرده است. این نسخه‌ها تناسبی با قرینه ذهنی و انتظار همیشگی ما از تجویز دارو و نسخه نگاری معمول ندارد اما بازنشر چنین تصاویری راهی برای ورود آهسته هنر در دریای ژرف پزشکی بوده است تا اینگونه بیان شود که بستر هنر در نظام سلامت می تواند نوشدارویی پیش از مرگ سهراب باشد .

اهميت بعد غیرجسمانی سلامت

وزیر وقت بهداشت ایران در سال 1396 با بیان اینکه آمار بیماری افسردگی در 26 سال گذشته به بیش از دو برابر رسیده است، پیش بینی کرد که تا سال 2030 میلادی بیماری افسردگی از رتبه چهارم فعلی به رتبه دوم برسد. این گفته مقام عالی وزارت کمتر از یک زنگ هشدار نیست. بیماری‌هایی همچون فلج اطفال، کزاز و طاعون روزگاری، تنها تهدید کنننده سلامت ایرانیان بود و این در حالی است که با پیشرفت علم و تدبیر دانشمندان تظاهر بالینی این بیماری ها و عاملین آن را تنها در کتاب‌ها و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی می توان یافت. آنچه امروز بشریت را تهدید می کند بیماری های روحی و روانی است که مولد بسیاری از بزهکاری‌هاست. در صورت وقوع همه گیری بیماری مهلک همچون طاعون ریوی خیل عظیمی از بیماران در کمتر از سه روز مرگ را تجربه خواهند کرد اما همه گیر شدن بیماری‌های روحی و روانی و در راس آنها افسردگی را نمی‌توان با هیچ بیماری دیگری مقایسه کرد .

هنردرمانی ناشناخته مانده است

هنر از تکنیک های رایج و جذابی است که در حوزه روان درمانی به صورت تخصصی به کار گرفته می شود. در  جهان میزان استفاده از هنر درمانی در حوزه خانواده چشمگیر بوده است، بهبود رابطه والد و کودک و کاستن از مشکلات رفتاری کودکان به خوبی توسط هنر درمان می پذیرد. نقاشی درمانی، موسیقی درمانی، فیلم درمانی و شعر درمانی از دیگر انواع هنردرمانی است که در ایران نقش هنر و هنردرمانی در مراکز توانبخشی بیش از مراکز بیمارستانی پر رنگ بوده است. هرچند انگشت شمار، اما مراکز آکادمیک و تخصصی هنردرمانی در کشور فعال است. عمده این مراکز در پایتخت واقع شده است و متاسفانه هنردرمانی کلینیکال در استان‌ها توسعه نیافته و هنوز ناشناخته است .

بيان معضلات نظام سلامت به زبان هنر

قوطی‌های سیگار سال‌هاست که به شعار سیگار برای سلامتی زیان آور است منقش شده‌اند، این شعار و معنای واضح آن برخلاف انتظار، میخ آهنینی بوده است که بر کالبد ذهنی سنگ گونه مصرف کنندگان دخانیات وارد نیامده است. سیگار همچنان مصرف می شود و مافیای مواد مخدر همچنان پا برجاست و بازار عرضه و تقاضا نیز گویای آن است که به این زودی‌ها خبری از انقراض دخانیات به گوش نمی‌رسد. اینجاست که هنر و هنرمندان می‌توانند یاریگر نظام سلامت باشند و کارگزاران نظام بهداشتی جهان را از این استیصال رهایی بخشند. به عبارتی تبلیغ و هشدارهای عاری از زبان هنر تاکنون کارساز نبوده است و ضروری است شیرینی عدم استفاده از دخانیات این بار با زبان هنر به کام مصرف کنندگان برسد .

ضرورت هم افزایی هنرمندان و کارگزاران نظام سلامت

به مصداق مصرع شاه بیت هنر نزد ایرانیان است و بس، می توان چنین اذعان کرد که ایران از گذشته تا به امروز محملی برای پرورش هنرمندانی شهیر بوده است. از سویی دیگر تاریخ ایران سرشار از نام هایی همچون حکیم بوعلی سیناست. بدیهی است که هنر و علوم پزشکی ایرانیان زبانزد آفاق است و خوشبختانه در تاریخ معاصر و کنونی نیزنام ایران به لطف فرزندان شایسته اش همچنان تابناک است. اما تاکنون نه هنر آنچنان به یاری نظام سلامت آمده است نه نظام سلامت دستان اصحاب هنر را به گرمی فشرده است. این دو طیف اگر به سمت یکدیگر گام بردارند و آنچه در ذهن دارند با یکدیگر به اشتراک بگذارند می توان سلامت اجتماعی ایران فردا را تضمین كنند .

غني سازی جامعه با هنر

سازمان جهانی بهداشت همواره بر تقدم پیشگیری بر درمان تاکید دارد. مدیران در راس نظام سلامت نیز در تلاشند تا با صرف کمترین هزینه‌ها بهترین خدمات را ارائه کرده و در نتیجه سالم ترین جوامع را ایجاد کنند. هنر کم هزینه ترین ابزار در دست کارگزاران نظام سلامت است. هنر این امکان را به ما می دهد که امیال درونی و داشته های فردی را ابراز کنیم. نظام آموزشی و تربیتی هنرمند پرور می تواند بر چالش‌های دشوار فائق آید، چرا که افرادی که روحشان با هنر در آمیخته است بسیار ساده تر از دیگران با استفاده از ابزار هنری فشارها، استرس ها و دلهره‌های ناشی از چالش را از خود دور می‌کنند. با نیم نگاهی به فاخر ترین آثار هنری جهان می توان دریافت که بسیاری از آنان درست در زمانی به ثبت رسیده‌اند که دنیای پیرامون هنرمند پر چالش بوده است .

هنر و امکان افزایش مشارکت‌های مردمی

افزایش سرمایه‌های اجتماعی و تشکیل مجامع مختلف متشکل از خیرین سلامت یکی از برنامه‌های نهادهای سلامت محور و در راس آنها وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور است. جذب خیرین از راه‌های مختلفی میسر است. تعداد و میزان کمک‌های خیرین سلامت رابطه مستقیمی با درخواست از ایشان دارد. به عبارتی اگر تعداد خیرین کم است به این دلیل نیست که آنان تمایلی به یاری رساندن ندارند بلکه معلول آن است که کارگزاران سلامت به خوبی و با شیوه صحیح از آنان درخواست کمک نکرده‌اند و یا ذهن آنان را معطوف به اهمیت و نقش خیرین در حوزه های مختلف سلامت نداشته‌اند. هنر می‌تواند با ابزارهای خود به موثرترین نوع ممکن ذهن و روح افراد نیکوکار را برای یاری رساندن به نظام سلامت جهت دهد. تبلیغات هنرمندانه قطعا نقش موثرتری نسبت به تبلیغات کلاسیک و منسوخی دارد که چشم و گوش هر بیننده ای از دیدن آن خسته است.

منبع: ايسنا