واکنش به خبر شعر پسازبان

در متن این جوابیه که با نام «معرّفی جریان شعر پسازبانی» در اختیار ایسنا گذاشته شده آمده است:

جریان «شعر پسازبانی» روز یکشنبه ۲۸ آذر ماه ۱۴۰۰ ساعت ۲۰ در فضای مجازی آکادمی در پلتفرم اسکای روم شعر معاصر انجمن ترویج زبان و ادب فارسی برگزار می‌گردد که لینک آن در اینستاگرام حلقۀ نقد ادبی (@halgheyenaghdeadabi) بارگذاری می‌شود. در این نشست آقای سعید جهان‌پولاد شاعر، شعرپژوه و مترجم به معرفی جریان شعر اروپایی پسازبانی خواهند پرداخت و پس از آن دکتر مهدی خبازی کناری و دکتر فرّخ لطیف‌نژاد به تشریح و تبیین پایه‌های فلسفی و شناختی شعر پسازبانی و محمد آزرم به مقایسۀ شعر زبان و پسازبانی می‌پردازند.

اصطلاح پسازبان (Post language) نخستین بار توسّط پرفسور مارک والاس، استاد دانشگاه نیویورک، شعرپژوه و شاعر آمریکایی برای شعر پسازبانی مطرح شد. شعر پسازبانی با انتقاد به مکتب اومانیسم و زبان‌شناسی سوسوری آغاز شد که انسان و جامعه را شکل‌دهندۀ زبان و زبان را منحصر به انسان می‌دانند، در حالی ‌که شعر پسازبانی با گسترش مفهوم زبان به‌مثابه نیروی ارتباطی بین موجودات انسانی و غیرانسانی شکل گرفت و با اهمیت ‌دادن به موجودات غیرانسانی خواستار تعامل انسان با طبیعت شد و شعر را در جهت حفظ اکوسیستم و پیشگیری از تخریب محیط زیست به‌کار گرفت. بازنگری در تعریف زبان ناشی از بحرانی است که از میانۀ قرن بیستم در زمین رخ داده و آن را وارد دورۀ جدید زمین‌شناسی به نام آنتروپوسن کرده است و طیّ آن فعالیت‌های صنعتی بشر لطمات فراوانی به طبیعت وارد نموده به حدّی که قدرت اکوسیستم را برای نظم ‌بخشیدن به خود تضعیف کرده است. شعر پسازبانی در پیوند با علوم زیستی و شناختی خواستار تعامل مسالمت‌آمیز بشر با دیگر موجودات کرۀ زمین و ایجاد فضایی سالم در محیط صنعتی شهری و جلوگیری از آلودگی بیشتر جنگل‌ها و دریاهاست.

هم‌اکنون شاعران آمریکا (مارک والاس)، انگلیس (رابرت شپارد)، هند (مینا کانداسامی)، ترکیه (موریتانی مونگا)، اسپانیا (لوئیس گارسیا مونترو) روسیه (کریلیل  مدودف)  فرانسه (میلینی تورنیه) و در ایران (سعید جهانپولاد) در زمینۀ شعر پسازبانی آثار ارزشمندی ارائه داده‌اند.

خلاصۀ استنادات ارایه شده توسط جناب سعید جهان‌پولاد در متن فوق ذکر شده و مقالات ایشان در مجلّات ادبی مختلف از جمله مقالۀ «گفتگوهایی درباره زبان، شعر و فلسفه»  در شمارۀ ۱۶ مجلّۀ سخن (۱۳۹۶)، «بررسی تطبیقی نظریه زبانیت، پسا زبانی در  ویسلند تی اس الیوت و خطاب به پروانه‌ها» در شمارۀ ۱۵ مجلّۀ قلم‌ یاران (۱۳۹۸)، «همگرایی فعالان شاعران زبانی و پسازبانی؛ در گفت‌وگویی با مارک والاس» در شمارۀ ۴۶ مجلّۀ جن‌زار، (۲۸/۴/۱۴۰۰)، مقالۀ «بررسی زبان و پس از زبان در مطالعات معلولیّت و ناتوانی» در شمارۀ ۵ سکّوی شعر (۱۳۹۹: ۵-۷)، «پسا اومانیست و پسا زبان اشتراکات زبانی و اندیشگی» در شماره ۵۰ مجله ادبی جن‌زار (۹/۴/۱۴۰۰)، «شعرهای پسا زبانی و هایپر تکست‌های ایرانی» در شمارۀ ۱۱۳ هفته‌نامۀ آوای پراو به تاریخ  ۱۷/۶/۱۴۰۰، «پساانسانگرایی و پسازبانی» در شمارۀ ۵۱ مجلّۀ جن‌زار (۳۰/۶/۱۴۰۰) «زبان اکولوژیکی و ایدئولوژی زبانی»در شماره ۵۲ مجلّۀ جن‌زار (۱۱/۸/۱۴۰۰)، «گفتگویی درباره شعر پسازبان پسااومانیستی و مبانی نظری» در شمارۀ ۹ مجلّۀ توتم (۱۴۰۰: ۷-۹و مجموعه شعر تازه هم‌ هوایی حاوی اشعار چند زبانه پسازبانی ایشان در انتشارات بین‌اللملی جاده ابریشم (۱۴۰۰) به چاپ رسیده است.

این در حالی است که آقای کریم قیطانی‌فرد در خبر شماره ۱۴۰۰۰۹۲۰۱۵۲۳۳ منتشر ‌شده در خبرگزاری ایسنای خوزستان به تاریخ ۲۰/۹/۱۴۰۰، ادّعای نظریّه‌پردازی در شعر پسازبانی را داشته و گفته ‌است که جناب جهانپولاد قصد اخذ نظریّه از ایشان را داشته‌اند. قیطانی در مقاله‌ای با عنوان «آغاز نظریه‌پردازی نمادین؛ پایان تئوری نمایه‌ای» در مجلّۀ شهرگان (۴ دسامبر ۲۰۲۱) که به‌عنوان سند به آکادمی شعر معاصر انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ارایه داده تنها از تقسیم‌بندی نشانه‌ای چارلز سندرز پیرس نام برده و مدّعی شده که تئوری نمایه‌ای در شعر معاصر را به تئوری نمادین در شعر پسازبانی تبدیل کرده است، حال آنکه بلوم و پل دمان، تری ایگلتون و رنه ولک متفکران بنام انتقادی مقوله‌های پایان نظریه، پسا نظریه قبل از ایشان به این کشف رسیده‌اند. گفتنی است ایدۀ آقای کریم قیطانی‌فرد در مورد شعر «پسازبانی» که شعر«فراحسّی» را برای تعریفش به‌کار می‌بردند، در سال ۱۳۹۹ در جمع اعضای گروه واتساپ حلقۀ نقد ادبی مورد بحث وگفت‌وگو قرار گرفت و فاقد صحّت و اعتبار علمی شناخته و رد شد.

ایشان همچنین درگذشته خود را صاحب و بنیانگذار نظریّۀ آنتروپی در شعر فارسی دانسته و مقالات خود را با عناوین «بررسی آنتروپی در شعر ایران» در روزنامۀ اطّلاعات (۲۲ آذر ۱۴۰۰) و دایره‌المعارف پژوهش‌های ایرانی و آنتروپی ذهن در مجلّۀ شهرگان (۲۴ مارس ۲۰۱۹) چاپ کرده‌اند، در حالی که موضوع مشابه با ایشان با اختلاف ده سال پیش‌تر در کتاب و مقالات متعدد از کتاب مسخ کافکا و آنتروپی پینچون نوشتۀ رزمری جکسون، ترجمۀ روبرت صافاریان (۱۳۸۸) و مقاله‌ای در مجلّۀ فارابی شماره ۵۳ پاییز ۱۳۸۳، کتاب ساموئل بکت و آنتروپی (۱۳۹۲) از آقای بابک توکل و جناب احمد مصدر، مقاله نظریه آنتروپی در شعر سعدی شیرازی، حافظ و مولانا و کتب. مقالات دیگری به زبان انگلیسی و فرانسه و عربی وجود دارد که ثابت می‌کند موضوع آنتروپی در گذشته مطرح شده است و با نگاه خوشبینانه می‌توان گفت که آقای قیطانی سابقه این نظریّه را در شعر و ادبیّات مطالعه نکرده بودند.

نوشتۀ دکتر فرّخ لطیف‌نژاد (مدیر آکادمی شعر معاصر و دپارتمان شعرشناسی شناختی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی) و سعید جهان‌پولاد (عضو آکادمی شعر معاصر) اعضای دیگر آکادمی: دکتر مهدی خبّازی‌کناری، محمد آزرم، دکتر حبیب پیام، دکتر سینا جهاندیده،  دکتر سعید محمدحسنی.

انتهای پیام