ویروس کرونا، چالش کنترل در عفونت دندانپزشکی

دندانپزشکان در فرآیندهای درمانی و به خصوص هنگام استفاده از ابزارهای روتاری موجب تولید ذرات آلوده هوابرد می‌شوند. همچنین مایعات دهانی، خون و مخاط دهان نیز از منابع عفونت هستند؛ بنابراین دندانپزشکان به شدت و بیش از دیگر اعضای کادر درمان در معرض کرونا ویروس هستند و طراحی پروتکل‌های مناسب و استراتژی‌های پیشگیری برای آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. محققان در پژوهشی با عنوان «ویروس کرونا، چالش جدید کنترل عفونت در دندانپزشکی» آورده‌اند، کرونا ویروس یک ویروس زئونوز و عامل بیماری پنومونی عفونی کووید -۱۹ است که سازمان بهداشت جهانی در ۳۰ ژانویه ۲۰۲۰  آن را به عنوان یک همه‌گیری جهانی اعلام کرد.

این پژوهش که توسط فرهاد ثبوتی دانشیار گروه آموزشی ارتودانیکس دانشگاه علوم پزشکی مازندران، آریوشا معلم سواسری دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، مهدی آریانا دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران و عباس مسگرانی استادیار گروه آموزشی اندودانتیکس دانشگاه علوم پزشکی مازندران انجام شده نشان می‌دهد، این ویروس عضو خانواده کروناویریده از راسته نیدوویرال بوده و یک RNA ویروس بزرگ تک رشته‌ای است.

این ویروس واجد ظاهر تیپیک «زوائد پروتئینی» روی غشا بوده و متشکل از پلی‌پروتئین‌ها، نوکلئوپروتئین‌ها و پروتئین‌های غشایی از قبیل پلیمرازها، پروتئازها، هلیکس‌ها و پروتئین‌های کمکی دیگر است. نحوه انتقال ویروس و راه‌های محتمل سرایت آن هنوز به خوبی شناخته نشده‌اند. معمول‌ترین راه‌های آلوده شدن در انسان‌ها انتقال مستقیم از طریق قطرات تنفسی (دراپلت) و بزاق هنگام سرفه و عطسه، انتقال فرد به فرد و انتقال تماسی هنگام برخورد با غشاهای مخاطی دهان، بینی و چشم را شامل می‌شود.

محققان می‌گویند، انتقال غیرمستقیم به واسطه سطوح آلوده (فلز، شیشه و پلاستیک) که ممکن است ویروس برای چندین روز روی آن‌ها باقی بماند و می‌توانند نقش یک منبع ثانویه را بازی کنند نیز امکان‌پذیر است. این ویروس در آئروسل‌ها، سه الی چهار ساعت پس از خروج از بدن، بر سطوحی مانند مقوا تا ۲۴ ساعت و بر پلاستیک و استیل تا دو الی سه روز یافت شده است.

بررسی‌ها بر میزان پایداری ویروس بر سطوح آلوده در شرایط آزمایشی کاهش قابل توجهی را در تیتر و زیست‌پذیری پس از ۷۲ ساعت بر روی پلاستیک و ۲۴ ساعت بر روی استیل ضدزنگ نشان داده‌اند. بر خلاف انواع پیشین کرونا ویروس، مبتلایان بدون علامت به کووید-۱۹ می‌توانند بدون بیمار شدن یا پیش از ایجاد علائم، عفونت را از طریق آئروسل‌ها و اجسام انتقال دهند که این نکته می‌تواند همه‌گیری این بیماری را توضیح دهد.

فاکتورهای متفاوتی بر مدت زمان باقی ماندن ویروس در هوا دخیل هستند که از مهمترین آن‌ها می‌توان به اندازه دراپلت‌ها و بعضی عوامل خارجی اشاره کرد. دراپلت‌های بزرگ‌تر سریع‌تر به سطوح سقوط می‌کنند، اما دراپلت‌های کوچک‌تر می‌توانند برای مدتی در هوا معلق بمانند که در این صورت جریان‌های هـوا و تهویه می‌توانند غلظت آلودگی را کاهش داده و آن را از هوای اتاق حذف کنند. تأثیرات دیگر جوی، مانند دمای بالا یا رطوبت هوا، با کاهش در سرایت ویروس مرتبط شده‌اند (مشابه اثری که بر دیگر بیماری‌های تنفسی شبه آنفلوانزا دارند) اما هنوز شواهد علمی برای این مسأله وجود نداشته و بررسی بیشتری نیاز است.

پژوهشی که در ووهان چین انجام شد نشان داد که راه اصلی انتقال این بیماری تماس نزدیک و دراپلت‌های تنفسی است، اما حضور ویروس در محیط و ابزار بیمارستانی نیز علت دیگر شیوع بالای آن است. افزایش فاصله بین افراد به علت امکان وجود آئروسل‌ها و ویروس در بیش از چهار متری فرد آلوده، آلودگی محیط و حضور ویروس بر سطوحی مانند زمین به علت سقوط قطرات تحت تأثیر جاذبه یا انتقال از طریق کفش کارکنان ضروری است.

از میان وسایلی که کادر پزشکی با آنها تماس دارند بیشترین میزان آلودگی در ماوس کامپیوتر، سطل آشغال، دسته‌های تخت بیمارستان و دستگیره درب ثبت شده است. حضور ویروس بر روی تجهیزات محافظتی کادر درمان به نسبت کمتر است، اما بر آستین، دستکش و ماسک‌ها وجود دارد که بیانگر لزوم ضدعفونی کردن و دفع مناسب تجهیزات محافظتی پزشکی از مراکز درمانی است.

کووید-۱۹ در دندانپزشکی

پژوهشگران می‌گویند، وجود غلظت بالای ویروس در بزاق افراد مبتلا دلیل اصلی انتقال انسان به انسان بیمار است، اما تماس با خون و دیگر مایعات بدن نیز احتمال سرایت را افزایش می‌دهند. دندانپزشکان و بقیه اعضای کادر پزشکی که فرآیندهای درمانی تولیدکننده آئروسل را انجام می‌دهند، می‌توانند مستقیما موجب انتقال ویروس بین افرادی که هنوز علائم را بروز نداده‌اند و اشخاص سالم شوند.

آئروسل‌ها که در دندانپزشکی حاصل استفاده از وسایل روتاری و فراصوت هستند به هوا اسپری شده و می‌تواند فضای کلینیک را آلوده کنند. آئروسل‌های سنگین‌تر سریعا بر سطوح سقوط می‌کنند درحالی که ذرات سبک‌تر برای مدت طولانی‌تری در هوا مانده و می‌توانند در صورت استنشاق موجب ابتلا به ۱۹-COVID  در حین درمان دندانپزشکی شوند. مایعات دهانی، خون، مخاط دهان و بینی و ملتحمه از منابع عفونت در هر دو راه سرایت بیماری به حساب می‌آیند، چه از طریق آئروسل‌ها و دراپلت‌های حاوی ویروس هنگامی که افراد بدون ماسک صحبت یا سرفه می‌کنند و چه از طریق ابزار و سطوح آلوده در مطب. بنابراین شدیدا توصیه می‌شود تمام فرآیندهای تولیدکننده آئروسل جهت کاهش درد و کنترل عفونت محدود شوند.

هنگامی که در بیمار پوسیدگی منجر به پالپیت برگشت ناپذیر که همراه با درد شدید است، تشخیص داده می‌شود، پس از بی‌حسی موضعی لازم است رابردم قرار داده شده و از روش‌های شیمیایی- مکانیکی جهت تخلیه پوسیدگی و پالپ استفاده شود. اما چنانچه جهت ترفیناسیون نیاز به استفاده از ابزارهای روتاری باشد، بهتر است از هندپیس‌های پرسرعت مجهز به شیر یکطرفه استفاده شود تا جریان بازگشتی کاهش یابد و ذرات و مایعات تولید شده در طول درمان آسپیره و وارد هندپیس نشوند.

براساس این پژوهش، به کار بردن تکنیک‌ها و ابزار نامناسب حین مداخلات درمانی می‌تواند منجر به آلودگی باکتریایی و ویروسی هوا و شلنگ یونیت دندانپزشکی شده و در نتیجه منجر به عفونت متقاطع شود. ساکشن‌های بزاقی معمول ممکن است دچار گرفتگی شوند، بنابراین توصیه می‌شود از ساکشن‌های درون و بیرون دهانی با حجم بیشتر استفاده شود.

همچنین باید به اتاق انتظار نیز توجه خاصی شود چرا که بیماران می‌توانند ذرات عفونی را با سرفه یا عطسه در محیط پراکنده کنند. تهویه هوا در محل کار باید بیشتر از حد معمول ضدعفونی شود. اتاق‌های دارای تهویه طبیعی باید به طور متناوب و مرتب تهویه شده و سیستم فشار منفی هوا در اتاق‌های عمل به کار گرفته شود. موارد مصرفی هر بیمار باید به عنوان زباله عفونی دور انداخته شده و ابزارها باید بازیافت، تمیز و استریل شده و طبق پروتکل‌ها و پروسه ضدعفونی و استریلیزاسیون در مطب نگهداری شوند و مورد استفاده مجدد قرار گیرند.

پسماند پزشکی و پسماند خانگی حاصل مراقبت از بیماران مشکوک یا مبتلا به کووید-۱۹ آلوده به عفونت مسری شناخته می‌شوند که برای آن‌ها پروتکل‌های ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. تجارب اخیر نشان داده  که خدمات دندانپزشکی در هنگام وقوع اپیدمی‌ها یا وقایع مشابه معمولا نادیده گرفته شده یا به میزان کافی به آن توجه نمی‌شود.

براساس این پژوهش، نهادهای دولتی و ادارات سلامت عمومی مربوطه باید به طور جدی پیگیر یافتن راه‌هایی برای اجرای اقدامات مناسب و به موقع، خصوصا در مورد نحوه مواجه ارائه مراقبت‌های دندانپزشکی با چالش‌های خاص این برهه باشند. همچنان که دنیا با این پاتوژن جدید که دارای کشندگی بالقوه و راه‌های سرایت انسان به انسان منحصر به فرد است مواجه می‌شود، در تمام بخش‌های دیگر تعاملات اجتماعی شبهاتی وجود دارد.

هنوز در زمینه‌های مربوط به پاسخ ایمنی، منشأ پویایی بیماری و درمان آن با مسائل ناشناخته روبه رو هستیم؛ اما مسأله‌ای که بدون شک حائز اهمیت بسیار است حفاظت و تقویت سیستم‌های درمانی و کادر پزشکی در تمام سطوح است، چراکه آن‌ها در خط مقدم مبارزه بوده و حفظ سلامت‌شان بسیار مهم است.

کادر دندانپزشکی به علت نحوه و زمینه فعالیت‌شان به طور خاص در معرض عفونت‌های تنفسی که اصلی‌ترین دلایل شیوع‌های کوچک محلی هستند و در دنیای مدرن طی بازه‌های زمانی مشخص رخ می‌دهند و پیش‌بینی کردن وقوع‌شان دشوار است، قرار دارند. تجارب فعلی سطح آمادگی ما را بالا برده و موجب می‌شوند تا چالش‌های بعدی در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با حداقل تلفات در منابع مادی و انسانی مدیریت شوند.

این پژوهش در مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران منتشر شده است.

انتهای پیام

منبع:ایسنا