پوشش گیاهی مناطق جنوبی، قربانی بزرگ خشک‌سالی
خشک‌سالی، پدیده رو به رشدی در کشور ما است که مدیریت آن با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. محققان در یک مطالعه پژوهشی به روند این پدیده فاجعه‌بار در از بین بردن پوشش گیاهی جنوب کشور اشاره کرده و خواستار توجه ویژه به آن شده‌اند.
آب و هوا یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر شرایط پوشش گیاهی است و توزیع فضایی پوشش گیاهی ارتباط زیادی با شرایط اقلیمی دارد. دمای هوا و میزان بارش به‌طور مستقیم روی توازن آب تأثیر می‌گذارند و به‌نوبه خود عامل تغییرات در رژیم رطوبتی خاک و رشد گیاه هستند. یکی از ویژگی‌های عمده فلات داخلی ایران تلاقی آن با کمربند خشک دو قاره‌ی اروپا و آسیا یا اصطلاحا اوراسیا است. این ویژگی به همراه وضع ناهمواری‌ها و اقلیم، به‌طور بارزی، در به وجود آمدن خصوصیات بیابانی و وقوع خشک‌سالی تأثیر گذاشته است.
خشک‌سالی بنا بر گفته متخصصان به معنای اقلیمی آن یعنی مقدار انحراف بارش یک سال در یک محل نسبت به میانگین بلندمدت بارش همان محل است. ایران در نیمکره شمالی بین عرض‌های 25 درجه و 40 دقیقه شمالی و 44 درجه و 63 دقیقه شرقی و در یکی از خشک‌ترین مناطق جهان قرار گرفته است. متوسط بارندگی کشور 252 میلی‌متر است و 179 میلی‌متر آن، مستقیماً، به دلیل پتانسیل بالای تبخیر در کشور به‌صورت بخار آب به هوا برمی‌گردد. خشک‌سالی به‌عنوان یک مخاطره طبیعی شناخته می‌شود که توجه زیست محیط شناسان، بوم‌شناسان، آب شناسان، هوا شناسان، زمین شناسان و دانشمندان کشاورزی را جلب کرده است.
اهمیت بالای این موضوع در کشور ما باعث شده محققانی از دانشگاه حکیم سبزواری در یک مطالعه پژوهشی به ارزیابی خشک‌سالی و تأثیرات آن بر پوشش گیاهی در مناطق جنوبی ایران بپردازند.
این تحقیق از طریق بررسی ارتباط میان شاخص‌های ماهواره‌ای و شاخصی موسوم به SPI در نواحی جنوبی کشور ایران شامل استان‌های خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان انجام شده است.
نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهند که پوشش گیاهی طی سال‌های 2008 تا 2017 به میزان قابل توجهی کاهش یافته و به اراضی بایر و یا پوشش گیاهی ضعیف تبدیل شده است.
دراین‌باره، رحمان زندی، گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی دانشگاه حکیم سبزواری و سه همکار دیگرش اظهار داشته‌اند: «پوشش گیاهی از غرب به شرق منطقه مورد مطالعه کاهش یافته است. نتایج حاصل از همبستگی بیانگر روند کاهشی است و بیانگر کاهش میزان پوشش گیاهی با افزایش میزان خشک‌سالی است».
آن‌ها می‌گویند: «با توجه به نتایج می‌توان اذعان داشت که پارامترهای پوشش گیاهی همواره متأثر از اقلیم و پارامترهای مؤثر بر آن بوده است. بنابراین قدر مسلم آن که می‌توان در آینده با بررسی کمی و جزئی‌تر پارامترهای پوشش گیاهی (مانند تاج پوشش، تراکم و …) و اقلیمی (نظیر دما، رطوبت و …)، در بلندمدت اقدام به ایجاد سیستم‌های پیش‌آگاهی خشک‌سالی نمود تا از خسارت‌های این پدیده کاست».
بر این اساس، یافته‌ها حاکی از آن هستند که در محدوده و دوره مورد مطالعه، شدت خشک‌سالی افزایش پیدا کرده است. همچنین براساس نتایج به‌دست‌آمده از بررسی تغییرات کاربری، در پی کاهش چشمگیر بارش و افزایش خشک‌سالی، پوشش گیاهی مناطق فوق، کاهش و مساحت زمین‌های بایر افزایش پیدا کرده است و لذا بایستی برای جلوگیری از پیشرفت بیشتر این اتفاق فاجعه‌بار، تدابیر سنجیده‌ای را اتخاذ کرد.
این یافته‌ها را فصلنامه «پژوهش‌های دانش زمین» متعلق به دانشگاه شهید بهشتی منتشر کرده است.
منبع: ايسنا