پیگیری آسیب‌های وارده به بینی
در قانون مجازات ایران، تمامی اعضا و جوارح بدن دارای اهمیت زیادی بوده و هر کدام از آن‌ها که آسیب ببینند، مجرم باید دیه مقرر شده در قانون را بپردازد. اگر حادثه رخ داده به دلیل یک جنایت عمدی واقع شده باشد، مجازات زندان و حبس را نیز برای مرتکب خواهد داشت.
بینی یکی از اعضای مهم بدن است که نه تنها در زیبایی فرد اهمیت دارد، بلکه منفعیت بویایی را نیز برای انسان به همراه دارد. از این رو قانونگذار اقسام مختلف دیه را برای وارد کردن آسیب و شکستگی آن مقرر کرده است.
شکستگی بینی می‌تواند حالت‌های مختلفی داشته باشد که نوع هر کدام و مقدار آن در قانون مشخص شده است. در ادامه به بررسی دیه شکستگی بینی در سال 1402 خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.
دیه چیست؟
دیه مجازات مالی است که قانونگذار برای آسیب‌هایی که به جسم افراد وارد می‌شود، تعیین کرده است.
به عبارت دیگر، دیه مقدار معینی از مال است که قانون میزان آن مشخص نموده است. مجازات دیه برای جرائمی است که امکان قصاص مجرم وجود ندارد، مانند جنایات غیرعمدی. یا زمانی که طرفین بر پرداخت دیه با هم موافقت نموده باشند.
دیه به سه نوع دیه جان، دیه اعضا و دیه منافع تقسیم می‌شود:
- دیه جان یا نفس همان دیه‌ای است که در هنگام قتل یک شخص پرداخت می‌شود.
- منظور از دیه اعضا، صدمه زدن یا از بین بردن یکی از اعضای بدن است که مقدار آن را معمولا قانون مشخص کرده است. گاهی دیه یکی از اعضای بدن می‌تواند به اندازه دیه کامل انسان باشد. مثلا اگر بینی فرد قطع شود، دیه آن برابر با دیه کامل انسان خواهد بود. دیه شکستگی بینی نیز جزو دیه اعضا محسوب می‌شود.
- دیه منافع نیز یکی از انواع دیه است و منظور از آن منفعتی است که هر عضو برای بدن دارد. چنانچه صدمه وارده باعث از بین بردن آن منفعت شود، دیه خواهد داشت که گاهی می‌تواند برابر با دیه کامل انسان باشد. مثلا اگر با شکستن بینی، فرد قدرت بویایی خود را از دست بدهد، دیه منافع ثابت است و مرتکب باید آن را جدای از دیه شکستگی پرداخت نماید.
ارش چیست؟
ارش دیه‌ای است که مقدار آن را قانون مشخص نکرده است. در برخی از صدماتی که قانون به آن نپرداخته، قاضی با نظر پزشکی قانونی و مقدار آسیب وارده و طول درمان، مقدار دیه را تعیین می‌کند. به این نوع دیه، ارش گفته می‌شود.
دیه شکستگی بینی در سال 1402
قانونگذار در ماده 592 تا 599 قانون مجازات اسلامی به انواع شکستگی‌ها و آسیب‌های وارده به بینی پرداخته و مقدار آن را مشخص کرده است. میزان دیه هر ساله به وسیله قوه قضائیه مشخص می‌شود. دیه اعضا نیز با توجه به نرخ دیه سال محاسبه می‌شود.
در ادامه به انواع شکستگی بینی و دیه آن‌ها در سال 1402 خواهیم پرداخت.
دیه قطع کردن بینی
در ماده 592 قانون مجازات اسلامی آمده است که در صورت قطع کردن، از بین بردن تمام بینی یا نرمه بینی که در پایین استخوان قرار گرفته است، مرتکب باید دیه کامل را بپردازد. با توجه به نرخ دیه سال 1402، مقدار آن 900 میلیون تومان خواهد بود.
این مقدار برای شرایطی است که تمام نرمه بینی یا مقداری از استخوان به صورت یکباره از بین رفته باشد. اما اگر نرمه بینی در طی یک حادثه از بین برود و سپس مقداری از استخوان در مرتبه‌ای دیگر از بین برود، یعنی همزمان با هم نباشد؛ برای نرمه یک دیه کامل تعیین می‌شود. برای از بین رفتن استخوان نیز با توجه به نظر پزشکی قانونی و نظر قاضی، ارش مقرر خواهد شد.
دیه شکستگی بینی
شکستگی بینی از شایع‌ترین حوادثی است که معمولا در تصادفات رانندگی، ضرب و شتم و غیره رخ می‌دهد. ماده 593 قانون مجازات اسلامی به بررسی دیه شکستگی بینی پرداخته و برای آن سه حالت متصور شده است:
- اگر شکستگی بینی چنان شدید باشد که باعث از بین رفتن آن به صورت کامل شود، دیه آن برابر با دیه انسان کامل یعنی 900 میلیون تومان در سال 1402 خواهد بود.
- اگر شکستگی استخوان شدید باشد اما بتوان آن را بدون هیچ عیب و نقصی، درمان کرد. دیه آن یک دهم دیه کامل خواهد بود که با توجه به مقدار دیه سال 1402، به میزان 90 میلیون تومان می‌باشد.
- اگر شکستگی قابل بهبود باشد اما باعث ایجاد عیب و نقصی در بینی شود، برای آن ارش تعیین خواهد شد. در این موارد خاص معمولا قاضی 4 درصد دیه کامل را به عنوان ارش برای آن مقرر می‌کند.
دیه از بین رفتن پره‌ها یا پرده میان بینی
از دیگر مصادیق صدمه دیدن بینی که در ماده 594 قانون مجازات به آن اشاره شده، از بین رفتن پره‌های بینی با هم یا بطور جداگانه و همچنین از بین رفتن پرده میان دو سوراخ است.
بر اساس این ماده چنانچه هر کدام از پره‌های بینی یا پرده میان آن‌ها از بین برود، مرتکب باید یک سوم دیه کامل را پرداخت نماید که با توجه به میزان دیه سال 1402، مقدار آن 300 میلیون تومان خواهد بود.
دیه پاره شدن بینی
پاره شده بینی از جمله صدماتی است که می‌تواند در اثر جنایت عمدی یا غیرعمدی رخ دهد و قانون برای آن دیه تعیین نموده است.
بر اساس ماده 598 قانون مجازات اسلامی، اگر پارگی بینی موجب از بین رفتن نوک آن نشود و قابل بهبود هم نباشد، دیه آن یک سوم دیه کامل انسان خواهد بود که با توجه به نرخ دیه سال 1402، مقدار آن 300 میلیون تومان است. اما اگر پارگی بهبود یابد و ترمیم شود، دیه آن یک دهم دیه کامل یعنی برابر با 90 میلیون تومان خواهد بود.
دیه از بین رفتن نوک بینی
از بین رفتن نوک بینی می‌تواند به دلیل اتفاقات مختلفی مثل جراحی‌های زیبایی یا تصادفات رخ دهد. قانونگذار در ماده 599 قانون مجازات این جرم را پیشبینی نموده و برای آن دیه تعیین کرده است.
بر اساس این ماده، اگر صدمه وارده به نوک بینی که محل چکیدن خون است، طوری باشد که سبب از بین رفتن آن شود، نصف دیه کامل انسان برای آن محاسبه می‌شود. با توجه به دیه مقرر سال 1402، میزان آن 450 میلیون تومان خواهد بود.
دیه کوفتگی بینی
یکی از موارد که در قانون مشمول دیه خواهد شد، کوفتگی بدن است. در مبحث شکستگی بینی نیز ممکن است صدمه طوری باشد که منجر به شکستگی نشده اما باعث کوفتگی بینی شود. در این خصوص نیز مرتکب باید خسارات وارد را جبران نماید.
از آن جایی که میزان کوفتگی و طول درمان آن متفاوت است، در قانون مقدار مشخصی به عنوان دیه برای آن تعیین نشده است. از این رو برای کوفتگی ارش تعیین می‌شود که قاضی باید با نظر پزشکی قانونی و تشخیص خود، میزان آن را مشخص کند.
دیه کبودی و ورم بینی
دیه کبودی و ورم بینی نیز در قانون تعیین شده است و فرد آسیب دیده می‌تواند با مراجعه به پزشکی قانونی و مراجع قضایی، خواستار دریافت آن شود.
در ماده 714 قانون مجازات اسلامی، دیه کبود شدن صورت را سه هزارم دیه کامل، مشخص کرده است. از آن جایی که بینی نیز جزوی از صورت محسوب می‌گردد، دیه کبود کردن آن سه هزارم دیه کامل خواهد بود.
دیه انحراف بینی
انحراف بینی می‌تواند در اثر شکستگی یا عمل جراحی رخ بدهد. قانونگذار در ماده 593 قانون مجازات اسلامی به کج شدن و انحراف بینی در اثر شکستگی استخوان اشاره داشته و می‌گوید چنانچه شکستگی باعث از بین رفتن کامل بینی نشود، برای انحراف آن با نظر قاضی ارش تعیین می‌شود.
این قانون در خصوص عمل‌های جراحی زیبایی نیز صدق می‌کند و چنانچه فرد بعد از عمل متوجه انحراف بینی شد، می‌تواند به مراجع قضایی مراجعه نماید. قاضی با توجه به نظر پزشکی قانونی و میزان انحراف بینی برای آن ارش تعیین خواهد کرد.
دیه جراحات بینی
از آن جایی که جان و جسم انسان در دین اسلام حرمت دارد، هرگونه آسیب به آن حتی اگر جزئی هم باشد، مجازات خواهد داشت. از آن جایی که بینی بخشی از صورت محسوب می‌شود، چنانچه جراحتی به آن وارد شود، مشمول قانون جراحات خواهد شد.
قانون چندین نوع مختلف از جراحات را معرفی کرده که میزان هر کدام با توجه به مقدار جراحت متفاوت است. برخی از این جراحات در مورد بینی نیز صدق می‌کند. این موارد عبارتند از:
- جراحت حارصه: زمانی که پوست خراشیده شده اما خونی از آن جاری نشود. دیه آن یک صدم یک کامل یعنی 9 میلیون تومان خواهد بود.
- جراحت دامیه: خراشیدگی پوست همراه با خونریزی. خواه کم باشد یا زیاد. دیه آن دو صدم دیه کامل یعنی 18 میلیون تومان است.
- جراحت متلاحمه: بریدگی عمیق در گوشت است اما هنوز به پوست نازک روی استخوان نرسیده است. دیه آن سه صدم دیه کامل یعنی 27 میلیون تومان است.
- جراحت سمحاق: خراشیدگی عمیقی که به پوست نازک روی استخوان می‌رسد. دیه آن چهار صدم دیه کامل یعنی 36 میلیون تومان خواهد بود.
- جراحت موضحه: زخم عمیق که به پوست نازک روی استخوان رسیده است. دیه آن پنج صدم دیه کامل یعنی 45 میلیون تومان است.
دیه فلج کردن بینی
در ماده 595 قانون مجازات اسلامی به فلج شدن بینی در اثر صدمات وارد اشاره کرده و می‌گوید چنانچه در اثر جنایت عمدی یا غیرعمدی بینی فلج شود، مرتکب باید دو سوم دیه کامل را پرداخت نماید که با توجه به میزان دیه سال 1402 که 900 میلیون تومان است، مقدار آن 600 میلیون تومان خواهد بود.
همچنین اگر آسیب وارده باعث از بین رفتن بینی فلج شود، یک سوم دیه کامل برای آن تعیین می‌شود که در سال 1402، میزان آن 300 میلیون تومان است.
دیه سوراخ کردن بینی
سوراخ کردن بینی از دیگر مواردی است که قانون در بحث شکستگی و دیه بینی مطرح کرده است. در ماده 597 قانون مجازات اسلامی سوراخ کردن بینی را به چندین شکل پیش بینی نموده است:
- سوراخ کردن یک طرف بینی به شکلی که بهبود نیافته و ترمیم نشود، یک نهم دیه کامل خواهد داشت.
- سوراخ کردن یک طرف بینی در صورتی که قابل بهبود باشد و زخم ترمیم یابد، یک بیستم دیه کامل خواهد داشت.
- دیه سوراخ کردن یک طرف بینی به همراه پرده وسط آن، در صورتی که زخم بهبود پیدا نکند، دو نهم دیه کامل خواهد بود.
- سوراخ کردن یک طرف بینی با پرده وسط آن در صورتی که زخم بهبود یابد، یک پانزدهم دیه کامل را دارد.
دیه از دست رفتن حس بویایی به دلیل شکستگی بینی یا از بین بردن آن
همانطور که گفت شد، ناقص کردن یا از بین بردن منافع بدن نیز مشمول دیه خواهد شد و گاهی ممکن است میزان آن برابر با دیه کامل انسان باشد.
قدرت بویایی انسان وابسته به بینی است، گاهی ممکن است آسیب وارد به بینی چنان شدید باشد که نه تنها باعث از بین رفتن استخوان بینی شود، بلکه حس بویایی را نیز ناقص کرده یا به طور کامل از بین ببرد. در این صورت دیه بویایی جدای از دیه شکستگی یا دیه از بین بردن بینی محاسبه خواهد شد.
بر اساس ماده 693 قانون مجازات اسلامی ، دیه از بین رفتن حس بویایی به صورت کامل، برابر با دیه کامل انسان خواهد بود. با توجه به میزان دیه سال 1402، مقدار آن 900 میلیون تومان است.
اگر حس بویایی فقط کمی کاهش یافته باشد، با توجه به میزان آن و نظر پزشکی قانونی، قاضی برای آن ارش تعیین خواهد کرد.
اگر حس بویایی یکی از دو سوراخ بینی به طور کامل از بین رفته باشد، دیه آن برابر با نصف دیه کامل انسان یعنی 450 میلیون تومان خواهد بود.
فرقی نمی‌کند که از بین رفتن بویایی به دلیل جنایت عمدی یا غیرعمدی رخ داده باشد، در هر صورت مرتکب باید دیه را در مهلت مقرر بپردازد.
مهلت پرداخت دیه شکستگی بینی
مهلت پرداخت دیه شکستگی بینی به نوع جرم ارتکابی ارتباط دارد. قانون سه نوع جرم را تعریف کرده است:
- جرم عمدی: جرمی است که مرتکب هم قصد انجام کار مجرمانه را داشته هم قصد نتیجه آن را و با علم و آگاهی مرتکب آن شده است. یعنی یک نفر با علم به اینکه سنگ یا چوب بینی فرد را می‌شکند، به صورت فرد ضربه می‌زند تا آن را بشکند.
- جرم شبه عمد: در جرم شبه عمد، مجرم قصد انجام کار مجرمانه را داشته اما قصد آسیب زدن یا شکستن بینی را نداشته است. یعنی دارای سوء نیت برای صدمه زدن به شخص نبوده است. مثلا در زمان عصبانیت، با چوب یا وسیله دیگری به بینی فرد صدمه بزند. بدون اینکه واقعا قصد این کار را داشته باشد.
- جرائم خطای محض: در خطای محض مرتکب نه قصد انجام کار مجرمانه را داشته و نه قصد نتیجه آن را. مثلا اگر فرد در زمان خواب یا بیهوشی، موجب شکستن بینی دیگری شود. یا اینکه فرد صغیر یا مجنون مرتکب این کار شوند.
مهلت پرداخت دیه در جرائم عمدی، بعد از رای یا دادنامه دادگاه ، یک سال قمری از زمان وقوع جنایت است. مگر اینکه طرفین به نحو دیگری با هم توافق کنند. چنانچه مرتکب در مدت مقرر دیه را پرداخت نکرد، عواقبی مانند صدور حکم جلب یا توقیف اموال را برای وی در پی خواهد داشت.
در جرائم غیرعمدی، مهلت پرداخت دیه دو سال قمری بعد از زمان وقوع جنایت تعیین خواهد شد. البته طرفین می‌توانند در خصوص زمان پرداخت با هم توافق کنند.
مرتکب باید در هر سال نیمی از مبلغ دیه را بپردازد، چنانچه از آن خودداری نمود می‌توان حکم جلب او را گرفته یا درخواست توقیف اموالش را نمود.
در جرایم خطای محض نیز مهلت پرداخت دیه، سه سال قمری از تاریخ وقوع جنایت است. در این جرائم نیز طرفین می‌توانند درمورد زمان پرداخت دیه با هم توافق کنند. عواقب عدم پرداخت آن نیز مانند جرائم دیگر خواهد بود.
نکته: یکی از موارد مهم در بحث میزان دیه، افزایش آن در ماه‌های حرام است. اگر جنایت عمدی یا غیرعمدی که باعث ایراد صدمه به بینی شده در یکی از ماه‌های حرام محرم، رجب، ذی القعده یا ذی الحجه رخ داده باشد، میزان آن دو برابر نخواهد بود. بلکه کمی افزایش پیدا خواهد کرد.