چرا مازندران گرفتار فرونشست زمین می‌شود؟
این روزها فرونشست زمین در مازندران در کنار سایر استانهای کشور، زنگ خطر را به صدا درآورده است و به یک معضل جدی تبدیل شده است. موضوعی که در محافل و مجالس مختلف درباره آن صحبت می شود اینکه چرا مازندران با وجود شرایط آب و هوایی مناسب و آب فراوان، دچار فرونشست می شود.
آنچه اساتید دانشگاهی در این حوزه را به خود جلب کرده است اینکه شرق مازندران بیشتر از غرب استان مستعد فرونشست است و شاید دلیل این موضوع استفاده بیشتر از آبهای زیرزمینی و کشت برنج باشد.
چندی پیش کریم سلیمانی عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی‌ساری در گفت وگو با ایسنا ایجاد چاه‌های عمیق و نیمه عمیق را تهدیدی بزرگ برای سفره‌های زیرزمینی دانست و گفته بود که علاوه بر اینکه این سفره‌ها در حال خالی شدن است وخطر بزرگ فرونشست زمین در مناطق کشاورزی و مسکونی وجود دارد که قابل جبران نیست.
وی هدر رفت آب باران و آبهای سطحی را در مازندران در برخی فصول زیاد دانسته و گفته بود که این آب‌ها به دریا و یا به جاهایی سرازیر می‌شود که قابل استحصال در فصل نیاز نیست.
سلیمانی با تاکید بر اینکه باید به پروژه‌های مربوط به استحصال آب باران اعتماد و آن را عملیاتی کرد، یادآور شده بود که استفاده از آبهای نامتعارف مانند آب باران و آب ناشی از سیلاب‌های ناگهانی می‌تواند تا حدی زیادی کمبودهای منابع آبی را مرتفع کند، هرچند این کار نیازمند بررسی‌های علمی مدون است.
همچنین محمدعلی بهمنیار عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود که دلیل فرونشست ها خالی شدن سفره های آب زیرزمینی در اثر برداشت‌های غیرمجاز است که موجب به وجود آمدن فضای خالی در زیر خاک شده و در اثر کوچکترین ارتعاش این فرونشست ها اتفاق می افتد.
وی دو عامل را سبب ایجاد فرونشست عنوان کرد و گفت که نخستین عامل مربوط به خالی شدن سفره ها و منابع آب زیرزمینی است که خلاء حاصل از تخلیه آب یکی از عوامل اصلی فرونشست است، عامل دیگر مربوط به املاح به ویژه نمک موجود در خاک بوده که در اثر آبشویی حجم آن کاهش پیدا کرده و باعث فرونشست می شود، این عامل در اصلاح خاک و زهکشی معمولا اتفاق می افتد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اراضی شرق استان را مستعد فرونشست اعلام کرد و گفت در شرق استان به دلیل برداشت‌های غیرمجاز و گستردگی کشت، سفره های زیرزمینی آب بیشتری از دست داده و احتمال این رخداد در شرق نسبت به غرب مازندران بیشتر است.
سید رمضان موسوی عضو هیئت علمی پروه زمین‌شناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری نیز با تایید این پدیده در استانهای شمالی، معتقد است، شاهد این ادعای زمین‌شناسان و دانشمندان در خصوص وجود زمین نشست در شمال کشور، وقوع سیل، آب‌گرفتگی و خارج نشدن آب از آق‌قلا و گمیشان به دریا است.
وی افزود: فرونشست یا سابسیدانس یک پدیده ویژه زمین‌شناسی است که به عنوان مخاطره یا بلای طبیعی محسوب می‌شود. این پدیده در نتیجه دخالت عوامل مختلف طبیعی یا انسانی به صورت فرونشست یا افت ارتفاعی بخشی از زمین در مقایسه با اطراف به وجود می آید.
موسوی مهمترین عوامل موثر در بروز پدیده فرونشست را برداشت بی رویه آب‌ها از سفره‌های آب زیرزمینی در مناطق کشاورزی و یا برداشت وسیع مواد نفتی و فسیلی از لایه‌های نفت و گاز و مواد معدنی زیرزمینی دانست و گفت: موضوع مهم درباره این پدیده زمین‌شناسی این است که مناطق دچار فرونشست، قابلیت برگشت و اصلاح را ندارد که این خسارت بزرگی برای مردم است.
محمدعلی بهمنیار عضو هیئت علمی گروه خاکشناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در تکمیل گفت وگویی که چندی پیش با ایسنا داشت، با اشاره به اینکه اراضی کشاورزی که در دشت قرار دارند به علت برداشت زیاد آبهای زیرزمینی بیشتردر معرض این نشست قرار دارند، اظهار کرد: هر جا برداشت بیشتری از آب صورت گیرد، خلائی در زیر زمین ایجاد می‌شود و این نشست اتفاق می‌افتد و متأسفانه سفره های زیرزمینی بیش از حد استاندارد در حال برداشت است .
وی بر تاکید بر مدیریت مصرف آب به خصوص آب های زیرزمینی گفت: اگر برداشت کمتری از آب های زیر زمینی صورت بگیرد و آبخوانها تقویت شود، می‌توان امیدوار بود که سفره های زیرزمینی به حالت مطلوب در آید و این فرونشست های زمین کاهش یابد.
این عضو هیئت علمی گروه خاکشناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، آب بندان ها در مازندران را به افزایش آب در سفره های زیر زمینی بسیار مفید ارزیابی کرد و گفت: در زمان بارندگی، قبل از آنکه این آب باران وارد رودخانه ودریا شود باید مدیریت شود تا به سمت سفره های زیرزمینی هدایت شود.
بهمنیار با بیان اینکه حفر چاه های غیرمجاز یکی دیگر از دلایل کاهش سفره های زیرزمینی است، افزود: اراضی که در آنها کشت های آبی که نیاز به آب فراوان دارند باید در مصرف آب آن بازبینی صورت گیرد و در نقاطی که برنج کشت می شود می توان با تغییر سطح زیر کشت در مصرف آب مدیریت صورت گیرد.
وی با بیان اینکه منابع مورد مصرف باید کاهش پیدا کند خاطرنشان کرد: با مدیریت درست می توان میزان راندمان را تغییر داد که این موضوع در بلند مدت می تواند کمک بسیاری به کاهش مصرف آب داشته باشد و از ادامه فرونشست جلوگیری کند.
بهمنیار با بیان اینکه تقویت آبخوان ها می تواند تاثیر زیادی در کاهش فرسایش خاک داشته باشد، خاطر نشان کرد: کاهش میزان برداشت آبهای زیرزمینی می تواند راهکار مناسبی باشد.
منبع: ايسنا