کشت گل‌های محمدی بر فراز کوه کیامکی
گل محمدی از جمله پرکاربردترین گل‌های تولیدی کشور است که در آذربایجان شرقی نیز جایگاه به خصوصی داشته و حتی بر فراز کوه کیامکی، یکی از قلل زیبا و سرسبز کنار رودخانه مرزی ارس از توابع شهرستان مرند نیز کشت می‌شود.
همه ساله با فرارسیدن فصل بهار و شکفتن گل‌ها و غنچه‌ها بر روی شاخه‌ها، فصل برداشت گل‌های محمدی نیز فرا می‌رسد و کشاورزان و کارگران پیر و جوان، این گل‌های خوش عطر را از درختچه‌های سبز و صورتی برداشت می‌کنند.
ارقام بومی گل محمدی، ۹۵ درصد سطح زیرکشت آذربایجان شرقی را تشکیل می‌دهد و پنج درصد باقی نیز ارقام اصلاح شده به صورت کشت بافت هستند.
این محصول که در زبان بومی به آن “قیزیل گول” گفته می‌شود، در آذربایجان شرقی از سالیان دراز کشت می‌شده و تاریخچه بلندی در صنایع غذایی ما دارد. این محصول هم‌چنین به دلیل خاصیت بالا و کاربردهای مهمی که در صنعت دارد، از جمله گیاهانی است که در صورت صادرات ارزآوری بالایی داشته و علاوه بر مصرف خوراکی همواره برای تولید عطر و ادکلن‌های مختلف از اسانس آن استفاده می‌شود.
رتبه پنجم آذربایجان شرقی در تولید گل محمدی کشور/ طرح گردشگری کشاورزی استان در دست اجرا
محمدباقر بی پروا، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص جایگاه آذربایجان شرقی از نظر تولید گل محمدی در کشور، می‌گوید: ۱۴۴۷ هکتار از اراضی استان به زیرکشت مزارع گل محمدی اختصاص دارد که از این مزارع سالانه ۵۴۰۰ تن محصول گل محمدی تولید می‌شود.
وی می‌افزاید: شهرستان‌های اسکو، آذرشهر، مرند، شبستر و عجب شیر بیشترین تولید را در این حیطه دارند و به طور متوسط از هر هکتار به میزان چهار تن از این گیاه برداشت می‌شود.
وی با بیان این‌که سالانه مقداری از این تولید برای گلاب گیری مصرف می‌شود، ادامه می‌دهد: در کشور بالغ بر ۱۴ هزار هکتار زیر کشت گل محمدی است و استان‌های مرکزی به خصوص منطقه کاشان، گلستان و چهارمحال بختیاری جزو تولیدکنندگان برتر بوده و آذربایجان شرقی نیز رتبه پنجم کشوری را از این لحاظ دارد.
بی پروا با اشاره به تولید سالانه بالای ۳۰۰۰ اصله نهال به صورت قلمه در این مجموعه کشت و صنعت، اظهار می‌کند: امسال صادرات نهال گل محمدی و سایر گیاهان را به کشورها ارمنستان، آذربایجان و گرجستان داشتیم و اکنون جایگاه خوبی از نظر تولید نهال گل در سطح اوراسیا پیدا کردیم.
وی با بیان این‌که در دنیا جایگاه خاصی نیز از نظر تولید گل محمدی داریم، اظهار می‌کند: با توجه به این‌که گل به خصوص گل‌هایی از خانواده رز، بیشترین کارایی را در تهیه عطر و ادکلن با گل محمدی دارند، کشورهای اروپایی یکی از خواهان اصلی اسانس گل محمدی کشور هستند اما کشور بلغارستان به تازگی دست به ابتکاری زده و جایگاهی برای خود در زمینه گل محمدی باز کرده است.
وی می‌افزاید: این کشور در حوزه بوم گردی و گردشگری از جمله اتراق در کنار مزارع و بهره مندی از آب و هوای تازه باغات و مزارع گل محمدی وارد شده و یک ارزآوری بالایی را فراهم ساخته است. آذربایجان شرقی نیز برای ورود به این امر تلاش کرده و کارهای لازم جهت اجرای این طرح را آغاز کرده است.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی می‌گوید: اماکن مناسب جهت گردشگری و بوم گردی کشاورزی را شناسایی کردیم و تعاملاتی با سازمان میراث فرهنگی داشتیم و اکنون حتی استاندار آذربایجان شرقی نیز مصمم است تا این طرح اجرا شود.
وی تاکید می‌کند: در این طرح، باغات به خصوص اراضی دیم و شیب دار که دید و چهره زیبای بصری دارند برای این امر استفاده می‌شوند؛ هم‌چنین در کنار گردشگری و تفریح نیز بحث آموزش و گردش‌های علمی و آموزشی برای تمامی افراد و گروه‌های تحصیلی نیز می‌تواند در این منطقه انجام بگیرد.
مصرف خانگی و صنعتی گل محمدی
علی صیادی، مدیر جهاد کشاورزی مرند نیز در ادامه با اشاره به سطح زیرکشت ۱۴۲ هکتاری گل محمدی در این شهرستان، می‌گوید: کل تولید این محصول در مرند بالغ بر ۵۵۲ تن است که قسمتی از آن در مصارف خانگی چون مربا و شربت استفاده می‌شود و بقیه نیز در چهار واحد تولید عرقیات گیاهی مثل گلاب کیری و اسانس گیری مصرف شده و به بازار عرضه می‌شود.
وی با بیان این‌که مرند رتبه سوم تولید و سطح زیرکشت گل محمدی در استان را دارد، ادامه می‌دهد: اکنون با مشکل محدودیت صادرات مواجه هستیم، اگر با توجه به برنامه‌هایی که وزارت جهاد کشاورزی اخیرا اعلام کرده، صادرات افزایش یابد، وضعیت بسیار خوبی خواهیم داشت.
وی متذکر می‌شود: قیمت این محصول امسال بین ۱۸ الی ۳۰ هزار تومن خرید و فروش می‌شود در حالی که سال گذشته به خاطر بسته بودن تمامی مبانی خروجی، مشتری برای کیلویی ۱۰ هزار تومن پیدا نمی‌شد.
صیادی در خصوص برنامه‌های جهاد کشاورزی برای حمایت از این حوزه، اظهار می‌کند: ارائه تسهیلات با نرخ چهار درصد به کشت انواع گیاهان دارویی از سوی جهاد کشاورزی برای توسعه کشت این گیاهان انجام می‌گیرد. ارتفاعات میشو، منطقه میاب و بخشی از ارتفاعات زنوز مناطق بسیار مساعدی برای کشت گل محمدی هستند و به دلیل فاصله بالای ۱۷۰۰ متری از سطح دریا، اسانس باکیفیت تر و خوش رنگ تری نیز تولید می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: عمده مشکلات کشاورزان این حوزه نیز نوسان بازار است. کشاورزی که محصول خود را با زحمت چندین ساله تولید می‌کند و بعد با بازار نامساعد روبه رو می‌شود، انگار که تمامی تلاش‌های او برباد رفته است. اگر نوسانات بازار حل شود و از طرفی به سمت کشاورزی قراردادی برویم تا کشاورز مطمئن باشد که شرکتی برای خرید محصولش وجود دارد قطعا شاهد توسعه و درآمد زایی بالا در این حیطه خواهیم بود.
با توجه به اقلیم، شرایط مناسبی در استان برای کشت گل محمدی و سایر گیاهان دارویی وجود دارد
ایاز برنو، مدیر صنایع تبدیلی و کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار می‌کند: با توجه به اقلیم، شرایط مناسبی در استان برای کشت گل محمدی و سایر گیاهان دارویی وجود دارد، از طرفی نیز گل محمدی مصرف خوراکی داشته و در بیشتر ادکلن‌های دنیا استفاده می‌شود.
وی می‌افزاید: از سال‌های دور، کشت این محصول در استان انجام می‌گیرد و اکنون به صورت منظم و اقتصادی در حال کشت و افزایش تولید هستیم. گل محمدی زمانی در حاشیه مزارع به عنوان خودمصرفی کشت می‌شد اما اکنون با افزایش تولید، سرمایه گذاران نیز ترغیب به سرمایه گذاری در این حیطه شده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: ۱۵ واحد صنایع تبدیلی به صورت کاملا صنعتی به تولید عرقیات گیاهان دارویی و گل محمدی در استان مشغول هستند.
برنو با اشاره به اسانس گیری گل محمدی در چهار واحد کارگاهی در استان، می‌گوید: با توجه به کیفیت محصول استان، اسانس این منطقه در بازارهای بین المللی و جهانی جا باز کرده و حتی این واحدها در سال‌های گذشته به اروپا و کشورهای همسایه اسانس صادر کرده‌اند.
وی متذکر می‌شود: دانشگاه صنعتی سهند در زمینه تکنولوژی‌های این حوزه اقدام کرده تا بتوانیم با استفاده از تکنولوژی‌های بومی در آینده‌ای نزدیک واحدهای اسانس خود را تجهیز کنیم؛ هم‌چنین برنامه داریم تا محصولات را به عنوان جانشین واردات و توسعه صادرات تولید کنیم تا شاهد اشتغال و ارزآوری و جلوگیری از خروج ارز در استان و کشور باشیم.
وی با اشاره به این‌که ۲۰ درصد از محصول تولیدی عرقیات گل محمدی به خارج از کشور صادر می‌شود، ادامه می‌دهد: بیشتر اسانس تولیدی به کشورهای اروپایی و عرقیات نیز بیشتر به عراق و افغانستان صادر می‌شود.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به مصارف مختلف غنچه گل محمدی، اظهار می‌کند: کشورهایی چون کره جنوبی مشتری این محصول هستند اما سیستم فراوری آن سخت است، اکنون دستگاهی در دانشگاه تبریز طراحی شده و قرار است که به چرخه اجرا درآید.
وی ادامه می‌دهد: تولید غنچه گل محمدی استان محدود است اما از ارزش افزوده بالایی برخوردار بوده و به صورت محدود به کره جنوبی ارسال می‌شود و بر این اساس آینده روشنی برای حوزه گل محمدی استان قابل تصور است.
آذربایجان شرقی از دیرباز یکی از قطب‌های تولید گل محمدی و حتی به گفته‌ی برخی از کارشناسان، منطقه آذرشهر این استان مهد اصلی گلاب کاشان نیز هست. از طرفی نیز وجود ۴۵۰ گونه گیاه دارویی و رتبه نخست استان در این حیطه، تنوع کشت و اقلیم منطقه برای انواع گیاهان دارویی را نشان می‌دهد.
منبع:ايسنا