گریز ۳۰ درصدی سالمندان از واکسیناسیون!
آمارهای رسمی وزارت بهداشت نشان می‌دهد، با گذشت نزدیک به دو ماه از آغاز واکسیناسیون عمومی ۳۰ درصد از گروه‌های فراخوان‌شده برای تزریق واکسن به مراکز واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ مراجعه نکرده‌اند. نگرانی اصلی این افراد گریزان از واکسن، بی‌اعتمادی و ترس از عوارض واکسن‌های کرونا، تأثیرگذاری کم واکسن‌ها در برابر ویروس کرونا و تبلیغات اشتباه مبنی بر ابتلا و فوت پس از تزریق واکسن کرونا در فضای مجازی است.
روزنامه ایران نوشت: «در حالی که این روزها گروهی از سالمندان برای رسیدن زمان تزریق واکسن کرونا و دریافت پیامک بی‌صبرانه منتظر و نگرانند که از واکسیناسیون جا بمانند، گروه دیگری اما با وجود ارسال پیامک و دعوت تزریق واکسن به مراکز اعلام شده مراجعه نمی‌کنند. آمارهای رسمی وزارت بهداشت نشان می‌دهد، با گذشت نزدیک به دو ماه از آغاز واکسیناسیون عمومی ۳۰ درصد از گروه‌های فراخوان‌شده برای تزریق واکسن به مراکز واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ مراجعه نکرده‌اند. نگرانی اصلی این افراد گریزان از واکسن، بی‌اعتمادی و ترس از عوارض واکسن‌های کرونا، تأثیرگذاری کم واکسن‌ها در برابر ویروس کرونا و تبلیغات اشتباه مبنی بر ابتلا و فوت پس از تزریق واکسن کرونا در فضای مجازی است. واکسیناسیون در ایران از دو هفته گذشته با تزریق گروه سنی بالای ۶۰ سال ادامه دارد که البته عمده مرگ‌ومیر فعلی در پیک پنجم کرونا و بستری در آی‌سی‌یو هم مربوط به رده سنی ۵۰ تا ۶۰ ساله‌هایی است که هنوز واکسینه نشده‌اند. با آن که به دلیل ورود واکسن خارجی و در دسترس بودن واکسن داخلی روند واکسیناسیون به طور قابل توجهی افزایش پیدا کرده و ظرفیت تزریق ۵۰۰ هزار دوز واکسن در روز در کشور فراهم است اما ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، از یک مشکل دیگری پرده برمی‌دارد. به گفته او، بیشترین مشکل این است که برخی افراد بالای ۶۰ و ۷۰ سال به رغم دعوت اما تاکنون برای دریافت واکسن مراجعه نکرده‌اند. گرچه طبق اعلام حریرچی در افراد واکسینه‌شده در کشور و در جامعه ۷۰ سال به بالا که ۷۰ درصد آنها را واکسینه کرده‌ایم، میزان مرگ‌ومیر و میزان بستری به‌شدت کاهش یافته است. طبق برآوردهای وزارت بهداشت جمعیت بالای ۶۰ سال کشور، ۹/۵ درصد جامعه و حدود ۸ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر هستند که بیش از ۷۰ درصد مرگ‌ومیر و ۶۰ درصد از موارد بستری به دلیل بیماری کرونا متعلق به این گروه از جامعه است.
گریز از تزریق واکسن به خاطر تبلیغات منفی
خانواده‌های واکسن‌گریز در حالی تحت تأثیر تبلیغات منفی علیه واکسن کرونا در فضای مجازی و کانال‌های تلگرامی قرار گرفته‌اند که بنا به گفته متخصصان دلایل آنها برای تزریق نکردن واکسن غیر آگاهانه و غیر مسئولانه است. به گفته ایمونولوژیست‌ها همه واکسن‌ها عارضه دارند اما عوارض‌شان بسیار سطحی یا نادر است و این عوارض نمی‌تواند مانع تزریق واکسن شود؛ چرا که عوارض بیماری کووید-۱۹ برای سالمندان بسیار بیشتر از تزریق واکسن است. آنها بر این نکته تأکید دارند که ابتلا به کرونا بعد از واکسینه‌شدن بسیار نادر است، با توجه به واکسینه‌شدن برخی از افراد، کادر درمان و برخی هنرمندان که بعد از تزریق واکسن، کرونا گرفته‌اند تقریباً تمام موارد کم‌علامت و به صورت درمان در منزل هستند. معاون کل وزارت بهداشت نیز درباره انتشار اخباری مبنی بر ابتلای برخی سلبریتی‌ها بعد از زدن دوز واکسن کرونا اعلام کرده است اکثر افراد نیز به گونه‌ای هستند که یا یک دوز واکسن را دریافت کردند یا از تزریق دوز دوم واکسن، سه هفته نگذشته و اثرات واکسیناسیون کامل حاصل نشده است.
اگر چه طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت تمامی واکسن‌ها دارای صد درصد کارآیی در برابر مرگ‌ومیر ناشی از کرونا هستند و اثربخشی بسیار بالا در مقابل کووید-۱۹ شدید داشته و تأثیر بسیار مثبت در جلوگیری از بستری دارند اما خانواده‌های زیادی این روزها تجربه مخالفت سالمندان از تزریق واکسن کرونا را دارند. مریم کاشی می‌گوید: پدر ۶۲ ساله من از زمانی که واکسیناسیون ۶۰ ساله‌ها شروع شد گفت به هیچ عنوان حاضر به تزریق واکسن نیست و حتی وقتی اطرافیان از او خواستند واکسن تزریق کند قبول نکرد و می‌ترسید، دائماً از اخبار کانال‌های تلگرامی برای ما حرف می‌زد. یک روز می‌گوید این واکسن‌ها برای کنترل جمعیت است، یک روز می‌گوید که فلان هنرپیشه واکسن زد اما دوباره مبتلا شده، در فلان کشور پیرمردی بیچاره بعد از تزریق واکسن فوت کرده، شنیده‌ام که این واکسن‌ها آب مقطر هستند و تأثیری ندارند و … از این قبیل بهانه‌ها هر روز ما می‌شنویم.»
خانم کاشی که همسرش مبتلا به بیماری قلبی است و بی‌صبرانه منتظر اعلام گروه سنی بالای ۵۰ سال است در ادامه حرف‌هایش می‌گوید: چند روز پیش پدرم را ثبت نام کردم و برایش پیامک هم آمد اما با وجود اصرارهای زیاد مادرم هنوز نتوانستیم متقاعدش کنیم. البته مقصر این مسأله فضای مجازی است که هیچ نظارتی هم نمی‌شود. سیل اخبار منفی درباره واکسن روزبه‌روز زیاد می‌شود. از طرفی برخی افراد در سیستم پزشکی هم اظهار نظرهایی می‌کنند که واقعاً باعث بدبینی شده و همین‌ها کار را برای ما سخت‌تر کرده‌اند.»
بی‌اعتمادی به واکسن‌های خارجی
مجید عباسی هم مادرش مخالف تزریق واکسن بوده، ولی بعد که فهمیده واکسن ایرانی است، رضایت داده است. او دلیل مخالفت مادرش با تزریق واکسن کرونا را اعتمادنداشتن به واکسن‌های خارجی عنوان می‌کند: «راستش من خودم هم بعد از آن که این هنرپیشه‌ها را دیدم که در خارج فایزر زدند و دوباره مبتلا شده‌اند بی‌میل شده‌ام. با خودم می‌گم چه فایده؟ فلان هنرپیشه ایرانی هر دو دوز واکسنش را زد و دوباره گرفت. البته همه سالمندان دورو بری‌های ما واکسن زده‌اند. مادرم تازه بعد از یک هفته ارسال پیامک در نهایت راضی شد واکسن کرونا بزند. خیلی می‌ترسید. مثلاً می‌گفت واکسن سینوفارم چون اثربخشی ندارد آن را به ایران داده‌اند یا آسترازنکا چون به دردشون نمی‌خورده سمت ایران سرریز کرده‌اند یا واکسن برکت را دارند صادر می‌کنند. همه اینها باعث بدبینی‌هایی در خانواده‌ها شد.»
رخساره جمالی ۶۱ ساله و ساکن تهران است. او چند روز پیش بدون آن که در سامانه ثبت نام کند برایش پیامک تزریق واکسن ارسال شده است اما حاضر نشده واکسن کرونا بزند: «همین بلاگرها را ببینید تو اینستاگرام همشون واکسن زدند و دوز دوم حالشون خیلی بد شده. من حال بد این بلاگرها را که دیدم اون هم پس از تزریق واکسن خارجی از نوع خوبش والا ترسیدم. الان شرایط جوری است که اخبار منفی درباره واکسن زیاد است. من نه به واکسن ایرانی و نه خارجی، اعتمادی ندارم. می‌ترسم. چند تا کلیپ هم دیدم که بعد تزریق واکسن تشنج می‌کنند یا بدن‌شان آهن‌ربایی می‌شود. پسرم گفت اینها شایعه و دروغ هست حالا دارم فکر می‌کنم برم واکسنم رو بزنم. چون انگار عارضه‌اش خیلی جدی نیست. ما خیلی تحت تأثیر خبرهای منفی قرار گرفتیم.»
ضرورت ایجاد کمیسیون آموزش درباره منافع تزریق واکسن در رسانه‌ها
علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، شایعات ریز و درشت درباره اثرگذاری واکسن‌ها را علت اصلی مقاومت برخی از افراد در تزریق واکسن کرونا می‌داند و معتقد است تاریخچه اطلاعات متناقض و متفاوتی که مردم درباره واکسن دریافت کردند، به بدگمانی‌ها و مقاومت عده‌ای از افراد در جامعه در برابر تزریق واکسن کرونا دامن زد: «به طور مثال گفته می‌شود همه‌گیری ویروس کرونا سرپوشی برای طرح کاشت ریزتراشه‌های قابل ردگیری در بدن انسان‌هاست. در همان زمان که این شایعات بی‌اساس مطرح شد پاسخ درست و دقیق به مردم ندادیم. البته از همان اوایل پاندمی کووید-۱۹ مشکل ارائه اطلاعات درست و ارتباط کلامی بموقع با مردم وجود داشت. در سطح واکسن نیز برخی تناقض‌گویی‌ها و تعارضات داخلی فضایی را ایجاد کرد و واکسن داخلی و خارجی را مقابل هم قرار داد؛ به طوری که حتی اظهار نظر یک متخصص معروف نیز به شکل‌گیری چنین فضایی هم منجر شد.»
او با بیان این که هیچ یک از واکسن‌های خارجی و داخلی مقابل هم نیستند به «ایران» می‌گوید: ما حتی در تولید و ساخت واکسن‌های داخلی نیز نوعی رقابت منفی را شاهد هستیم. برای مثال چندی پیش بعد از رونمایی از یکی از واکسن‌های تولید داخل، یک متخصص معروف اعلام کرد آنتی‌ژن‌های این واکسن از خارج وارد شده است. همین اظهار نظرها موجب شد افراد مختلف به عنوان حامی واکسن داخلی و خارجی مقابل هم قرار بگیرند و به طور کلی جو بدگمانی نسبت به واکسن‌ها ایجاد شود. در مثال بعدی دیدیم که به نقل از یک دانشمند برنده جایزه نوبل اعلام شد دریافت‌کنندگان واکسن دو سال بعد می‌میرند. ما به این شایعات در موقع خودش پاسخ درست ندادیم و همین اطلاعات در اختیار مردم قرار گرفت.»
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی در ادامه به ایجاد کمیسیون آموزش درباره منافع تزریق واکسن در رسانه‌ها تأکید می‌کند و می‌افزاید: باید به مردم اخبار مرتبط با کشورهایی که توانسته‌اند در سطح گسترده واکسیناسیون کرونا را انجام دهند و میزان مرگ‌ومیر را به حداقل ممکن برسانند، ارائه دهیم. ما نیاز به کمیسیون آموزش در رسانه‌ها داریم تا مردم را نسبت به منافع واکسن باخبر کنند؛ در حالی که در برخی مواقع در صداوسیما اخبار متناقضی درباره عوارض واکسن‌ها و ابتلای شدید و فوت بعد از تزریق واکسن زیرنویس می‌شود. از طرفی برخی بدقولی‌ها به‌ویژه در زمینه تأمین و زمان تزریق واکسن داخلی از زبان مسئولان رده‌بالا مطرح شد. در حالی که در زمان وعده داده شده نتوانستیم این واکسن‌ها را در اختیار مردم قرار دهیم. همه اینها نه‌تنها به بدگمانی‌ها دامن زد بلکه همین سفر ایرانی‌ها به کشور ارمنستان برای تزریق واکسن یا خرید واکسن قاچاق نشان‌دهنده این است که نتوانستیم مردم را راضی کنیم.
او در ادامه ضمن واکنش به انتشار برخی اخبار در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر فوت افراد پس از تزریق واکسن کرونا عنوان می‌کند: پیش از آن که مردم اعتمادشان را به واکسیناسیون از دست بدهند باید این مسائل را جدی می‌گرفتیم و سریع‌تر پاسخ می‌دادیم. در حالی که نه‌تنها بازار شایعات در فضای مجازی روزبه‌روز داغ‌تر می‌شود بلکه با افراد معروفی که منع تزریق واکسن می‌کنند و به راحتی زدن ماسک و تزریق واکسن را زیر سؤال می‌برند و کووید-۱۹ را دروغ بزرگ قرن تلقی می‌کنند هیچ برخوردی صورت نمی‌گیرد و آزادانه در فضای اینستاگرام با میلیون‌ها دنبال‌کننده فعالیت می‌کنند و روی تفکر عمومی تأثیر منفی می‌گذارند.»
ناجی با اشاره به این که ارائه مجوز به واکسن‌های داخلی بدون گذراندن مراحل کلینیکال ترایال موجب سلب اعتماد عمومی شد، می‌گوید: واکسن‌های تولید داخل حتماً واکسن‌های خوبی هستند اما عجله‌کردن و شتاب‌زدگی در ارائه مجوز مصرف اضطراری موجب شد درصدی از افراد نسبت به واکسن‌های تولید داخل نگرش مناسبی نداشته باشند. در حالی که عموم جامعه تشنه واکسن هستند. از طرفی درباره واکسن‌های خارجی وارداتی نیز نتوانستیم اثربخشی و مزایایشان را به خوبی به مردم تفهیم کنیم. مردم اثربخشی واکسن‌ها را با هم مقایسه می‌کنند. اگر در فضای مجازی فایزر و مدرنا را تبلیغ می‌کردند در مقابل ما نتوانستیم از مزایای واکسن‌های خوب اسپوتنیک و آسترازنکا به مردم بگوییم. هر چند معتقدم عدد مخالفان تزریق واکسن در ایران بزرگ نیست اما برای رسیدن به ایمنی گله‌ای حاصل از واکسن نیاز به تزریق واکسن به گروه‌های بالای ۵۰ سال داریم تا میزان مرگ‌ومیر را کاهش دهیم. هدف بزرگ ما افراد مسن هستند. هنوز هم دیر نیست و می‌توانیم در این زمینه عملکرد مناسبی داشته باشیم. ما شاهد این هستیم که مردم واکسن می‌زنند و چندی بعد برای اطمینان از عدم ابتلا به کرونا تست پی‌سی‌آر می‌دهند. اینها نشان‌دهنده عدم اطمینان به نوع واکسن‌های تزریقی است. در حالی که هر واکسنی که در کشور تزریق می‌شود وظیفه حاکمیت است که اثربخشی‌شان را مورد بررسی قرار دهد. در حال حاضر ما با یک هجمه در مورد واکسن سینوفارم و اثربخشی آن مواجه هستیم. در حالی که باید عملکرد مناسبی برای گروه‌های هدف که این واکسن را دریافت می‌کنند می‌داشتیم.
مراجعه نکردن برای تزریق واکسن، توزیع یکنواختی در کشور ندارد
حمید سوری، رئیس کمیته اپیدمیولوژی کووید-۱۹، که مسئولیت سرتیم واکنش سریع را در استان سیستان و بلوچستان بر عهده دارد درباره مراجعه‌نکردن گروه‌های فراخوان‌شده برای تزریق واکسن به نکات مهمی که برآیند تجربه‌اش در طول این مدت است، اشاره می‌کند. او به «ایران» می‌گوید: پراکندگی بسیار زیاد و تنوع اقلیمی، جغرافیایی، فرهنگی، سطح سواد و آموزش و امثالهم در ایران موجب شده با مقیاس بزرگی در پاسخ به مداخلاتی از جمله واکسیناسیون مواجه باشیم. وقتی گفته می‌شود ۳۰ درصد گروه‌های فراخوان شده به مراکز واکسیناسیون مراجعه نکرده‌اند این عدد به عنوان میانگین مطرح می‌شود و الزاماً توزیع یکنواختی ندارد.»
سوری می‌افزاید: در مناطقی که کاهش مشارکت در تزریق واکسن کرونا را شاهد هستیم چند نکته اهمیت دارد؛ باید اقدامات مدیریتی انجام دهیم و درصد مشارکت را افزایش دهیم برای مثال باید سطح دسترسی مردم را بیشتر و آسان‌تر کنیم و مردم برای رسیدن به مراکز تزریق واکسن دچار کمترین زحمت شوند. در مناطق روستایی و دورافتاده باید از اکیپ‌های سیار و متنوع استفاده کنیم. همچنین باید موانع مدیریت واکسن مثل بازرسی و نظارت‌ها را به حداقل برسانیم. الزام حضور پزشک در زمان تزریق واکسن در مناطق دوردست به دلیل کمبود نیرو تا حدی مانع انجام کار است. باید ضمن حفظ جان مردم موانع تزریق واکسن را برطرف کنیم. در کنار اینها باید آموزش و فرهنگ‌سازی مدام از طریق رسانه‌ها اطلاع‌رسانی شود.
او با بیان این که برخی همکاران دانشگاهی در حوزه بهداشت و درمان نگرش منفی را درباره تزریق واکسن تشدید می‌کنند، عنوان می‌کند: گاهی در فضای مجازی اعلام می‌شود فردی بر اثر واکسیناسیون فوت کرده است. ما هیچ مدرک و شواهد مستندی دال بر این که کسی دو دوز واکسن را زده و فوت کرده نداریم. انتشار و اشاعه این موارد عملاً پوشش واکسیناسیون حداکثری را دچار چالش جدی می‌کند.
رئیس کمیته اپیدمیولوژی کووید-۱۹ در ادامه افزایش پوشش حداکثری واکسیناسیون علیه ویروس کرونا را نیازمند تأمین واکسن، تجهیزات و ملزومات مورد نیاز می‌داند و می‌گوید: تأمین واکسن در دو هفته اخیر تا حدودی مرتفع شده است. به منظور پوشش حداکثری واکسیناسیون انتظار داریم تزریق روزانه واکسن به بیش از ۵۰۰ هزار دوز در روز برسد اما این حجم با بضاعت وزارت بهداشت همخوانی ندارد. وزارت بهداشت نمی‌تواند بیماران غیر واگیر و کودکان را رها کند و همه چیز را در اختیار واکسن قرار دهد. هر چند که در بسیاری از نقاط پوشش حداکثری برای واکسیناسیون انجام داده ولی امکاناتش کفاف پاسخگویی به تزریق بیش از ۵۰۰ هزار دوز واکسن در روز را ندارد.
سوری در ادامه تأکید می‌کند که سازمان‌های دولتی و وزرای مختلف با الزام ستاد ملی مقابله با کرونا برای ورود به موضوع واکسیناسیون پای کار بیایند و نیروی انسانی و بویژه وسایل حمل و نقل عمومی در اختیار تیم‌های بهداشت قرار دهند.
به گفته او در حوزه واکسن دو – سوم نیروهای انسانی غیر حرفه‌ای هستند و وزارت بهداشت نیاز به راننده، پرسنل خدماتی، نیروهای اداری جهت نوبت‌دهی و … دارد تا بتواند پوشش سراسری واکسیناسیون را بالا ببرد؛ چرا که برخی از افراد علی‌رغم داشتن پرونده الکترونیک سلامت و ارسال پیامک به دلیل مسافت‌های طولانی و عدم دسترسی به خدمات نمی‌توانند به مراکز تزریق واکسن مراجعه کنند و نیروهای بهداشت نیز نیاز به وسایل حمل و نقل عمومی مجهز به سیستم سرمایشی دارند. مسئولان دولتی خودروهای دولتی را از پارکینگ‌ها بیرون بکشند و برای خدمات واکسیناسیون در اختیار وزارت بهداشت قرار دهند. ما در مناطقی که واکسن حمل می‌کنیم وسیله نقلیه سردخانه‌دار نداریم. این در حالی است که همه اتهامات به سمت خط مقدم است که جانشان در خطر است. بدون آن که سازمان‌های دیگر به کمک وزارت بهداشت بیایند و به پوشش حداکثری واکسیناسیون کرونا کمک کنند.»
منبع:ایسنا