گنجینه رضوی، امانتدار قدیمی‌ترین نسخ خطی عاشورایی

سیدرضا صداقت‌حسینی با اشاره به وجود نسخه‌های خطی نفیس عاشورایی در مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی از کتاب «المزار» به قلم شیخ مفید نام برد و اظهار کرد: این نسخه از نظر تاریخ کتابت، قدیمی‌ترین نسخه خطی این اثر در کتابخانه‌های ایران به شمار می‌رود. این کتاب در بیان مناسک زیارت حضرت امیرالمؤمنین(ع) و امام حسین(ع) و همچنین آداب زیارت سایر امامان معصوم(ع) و حضرت رسول(ص) است.
وی افزود: این اثر به خط نسخ ۱۵ سطری و در ۷۷ برگ در آخر محرم ۹۵۷ کتابت شده و در سال ۱۳۱۱ به دست رضا نائینی وقف کتابخانه رضوی شده است.
این نسخه‌شناس در ادامه از کتاب «روضه الشهداء» ملاحسین کاشفی متوفی ۹۱۰ هجری قمری به عنوان دیگر نسخه خطی نفیس این مجموعه نام برد و تصریح کرد: این کتاب در بیان حادثه کربلا و شهادت امام حسین(ع) با مختصری از حالات پیامبر(ص)، حضرت فاطمه(س)، امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و همچنین شرح شهادت مسلم‌بن‌عقیل در ۱۰ باب و یک خاتمه نگارش شده که باب دهم آن به وقایع بعد از حادثه کربلا اختصاص دارد.
صداقت‌حسینی در بیان ویژگی‌های نسخه‌شناسی این اثر گفت: این نسخه در ربیع‌الاول ۹۶۷ به خط نستعلیق خوش به دست گلشنی کاشانی کتابت شده است. عناوین نسخه به شنگرف است و برگ اول به سرلوح مزدوج مذهب مرصع با شرف مزین شده و جداول اوراق نیز به زر، تحریر، لاجورد و سرنخ ترسیم شده است.
وی گفت: این اثر در اردیبهشت ۱۳۷۸ به دست محمد علامه مداح تهرانی وقف شده و با شمارۀ ۲۲۵۵۹ در گنجینه رضوی به ثبت رسیده است.
کارشناس ارزشیابی و ثبت نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی همچنین کتاب «اللُّهوف علی قتلی الطُّفوف» اثر سیدبن طاووس متوفی ۶۶۴ هجری قمری را یکی دیگر از نسخه‌های خطی نفیس این مجموعه خواند و بیان کرد: این اثر در سه مسلک شامل حوادث پیش از شهادت امام حسین(ع)، توصیف نبرد امام حسین(ع) و امور پس از شهادت ایشان به نگارش درآمده است.
وی عنوان کرد: این نسخه در قرن ۱۱ قمری کتابت شده و با شماره ۸۱۲۴ در مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی به ثبت رسیده است. «زیارت‌نامه» به شماره ثبت ۹۲۵۷ و با ترجمۀ فارسی و کتابت با ناخن از دیگر نسخی است که این کارشناس از آن یاد کرد.
صداقت‌حسینی در ارتباط با این نسخه توضیح داد: این اثر شامل سوره مبارکه حمد و زیارت عاشورا و در حاشیه نیز دارای سوره نصر و آیه مبارکه «و ان یکاد» است. این اثر در اندازه ۱۷ در ۲۸ سانتی‌متر در صفحات ۸ سطری به خط نسخ و نستعلیق خوش با ناخن حک شده است.
وی از دیگر ویژگی‌های خاص این اثر نفیس را گل و بوته اندازی اوراق با ناخن ذکر کرد و گفت: این نسخۀ منحصربه‌فرد به دست عبدالوهاب‌بن‌شیخ محمّد مومن شیرازی در ۱۲۵۶ هجری قمری کتابت شده و در مرداد ۱۳۴۲، توسط سیدابوالقاسم جواهری وقف کتابخانۀ رضوی شده است.
بر اساس گزارش روابط عمومی آستان قدس رضوی، کتابخانه آستان قدس رضوی با بیش از ۱۱۰۰ سال قدمت، از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های دنیا به شمار می‌رود. این کتابخانه همچنین در ردیف کتابخانه‌های برتر دنیا از جهت تعداد نسخ خطی قرار دارد. این مرکز تمامی نسخ خطی خود را دیجیتال‌سازی کرده است و برخی از این نسخ از طریق کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی به آدرسdigital.aqr.ir قابل دسترسی است.
منبع:ایسنا