یار دوقلوی دریای خزر در شرایط ناگوار محیط زیستی/از دست دادن قابلیت تجارت آبی ۲ بندر شمالی

دکتر علی سلطانپور در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه طی دو دهه اخیر تراز آب دریای خزر رو به کاهش است، افزود: همان اتفاقی که در حوضه آبریز ارومیه در حال رخ دادن است، برای دریای خزر نیز رخ داده است و ورودی رودخانه‌های بزرگ مانند “ولگا” و “کرال” و سایر رودخانه‌هایی که تامین کننده اصلی آب دریای خزر هستند، کم شده که دلیل آن برداشت بی رویه آب از این رودخانه‌ها است.
وی گرم شدن زمین، تبخیر بالا و کم شدن میزان بارش‌ها را از دیگر دلایل کاهش تراز آب در دریای خزر عنوان کرد و ادامه داد: وجود این عوامل موجب شده که تراز آب دریای خزر نیز امسال روند کاهشی داشته باشد، به گونه‌ای که تراز آب این دریا نسبت به سال قبل روند کاهشی یافته است. از سوی دیگر دریای خزر یک دریای بسته است و برای بازگشت به وضعیت اولیه به تغییر اقلیم بلند مدت نیاز دارد.
سلطانپور با تاکید بر اینکه وجود یک سال پر بارش برای افزایش تراز آب در دریای خزر کافی نیست، خاطر نشان کرد: این حوضه آبریز چندین سال متوالی با کاهش بارش و برداشت‌های بی رویه مواجه بوده و لازم است با افزایش بارش‌ها و مدیریت منابع آب بتوان پایداری را به این حوضه بازگرداند.
مدیر آبنگاری و امور جزر و مدی سازمان نقشه‌برداری با تاکید بر اینکه در سال‌های گذشته اقدامات توسعه‌ در مناطقی چون دریای خزر و دریاچه ارومیه اجرایی نشده است، خاطر نشان کرد: اجرای برنامه‌های توسعه پایدار در منطقه‌ای به معنای آن است که منابع باید جایگزین شود و همچنین از منابع موجود بیش از حد استفاده نشود، ولی وضعیت این حوضه نشان می‌دهد که توسعه پایدار در این مناطق دنبال نشده است و بعضا به منابع آسیب رساندیم.
وی با اشاره به وضعیت خلیج گرگان با تاکید بر اینکه وضعیت این خلیج جدا از دریای خزر نیست، توضیح داد: چندین سال است که در خلیج گرگان با مسأله جدی مواجه هستیم؛ چرا که وقتی آب دریای خزر کاهش می‌یابد، از آنجایی که خلیج گرگان متصل به دریای خزر است، با این کاهش آب در خزر، اتصال این خلیج با دریا ضعیف شده ‌است، حتی بندر ترکمن و بندر گز را از نظر حمل و نقل دریایی از دست داده‎ایم.
سلطانپور تاکید کرد: در چنین شرایطی دیگر بندر ترکمن و بندر گز نداریم که بتوان در آن‌ها تجارت دریایی در حد بنادر دیگر مانند امیرآباد و فریدونکنار و نوشهر و انزلی و یا آستارا داشته باشیم.
وی خلیج گرگان را یک خلیج کم عمق دانست ‌که توسط شبه جزیره کوچک میانکاله به دریای خزر متصل است، خاطر نشان کرد: زمانی که تراز آب خزر کاهش می‌یابد، این خلیج به سرعت تحت تاثیر قرار می‌گیرد و مطالعات امسال ما نشان داد که تراز آب این دریا متاسفانه روند کاهشی دارد و این روند کاهش تراز آب در دریای خزر ادامه دارد.
مدیر آبنگاری و امور جزر و مدی سازمان نقشه‌برداری ادامه داد: اگر این روند ادامه‌دار باشد، عملا خلیج گرگان از دریای خزر جدا خواهد شد، ضمن آنکه این تراز منفی آب در خزر به بنادر کشور آسیب وارد کرده است.
وی با بیان اینکه این خسارت بیشتر از آنکه به بنادر ما وارد شود، به کشورهای شمال دریای خزر وارد می‌شود، گفت: چرا که سواحل این کشورها کم عمق‌تر است، ولی سواحل ایران دارای عمق به نسبت بیشتری است.
سلطانپور اضافه کرد: برای نجات بخشی خلیج گرگان تاکنون عملیات لایروبی در محل اتصال خلیج با دریای خزر چندین بار اجرایی شده است تا اتصال این دو حوضه برقرار باقی بماند، ولی به نظر من لازم است دریای خزر به تراز اصلی خود بازگردد و در صورت ادامه دار بودن روند کاهشی تراز آب، این اقدامات در درازمدت مؤثر نخواهند بود؛ چرا که کاهش تراز آب خزر منجر به خشک شدن این خلیج شده و اثرات زیست محیطی ناگواری را در منطقه در پی خواهد داشت.
به گفته وی، هر عاملی که بر دریای خزر مؤثر باشد، خلیج گرگان از آن متاثر خواهد شد و در حال حاضر این روند کاهشی در خزر ادامه دارد، به جز در سال ۲۰۱۶ که افزایش آب داشتیم و پیش بینی شده بود، ولی بعد از آن روند کاهشی در خزر ادامه یافت.
سلطانپور با تاکید بر اینکه پیش بینی درازمدت وضعیت اقلیم کار سختی است، یادآور شد: در حال حاضر وضعیت موجود در دریای خزر وضعیت مطلوبی نیست و تهدیدی برای خلیج گرگان است.