۶ پرتاب ماهواره در برنامه‌های فضایی کشور/تغییر در ماموریت ماهواره پیام-۲ دانشگاه امیرکبیر
ایران پس از پرتاب ناموفق ماهواره “ظفر-۱” دانشگاه علم و صنعت درصدد است پرتاب ۶ ماهواره را در دستور کار خود قرار دهد که از این تعداد، ۳ ماهواره “ناهید-۱”، “ناهید-۲” و “پارس-۱” در پژوهشگاه فضایی ایران ساخته می‌شود، ضمن آنکه به گفته وزیر ارتباطات ماهواره “ظفر-۲” نیز در خرداد ماه سال جاری پرتاب خواهد شد.
به گزارش ایسنا، ایران با پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره “امید” در ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷ به جمع کشورهای دارای توانایی پرتاب ماهواره پیوست و اکنون چهار پرتاب موفق و دو پرتاب ناموفق را در کارنامه فضایی خود به ثبت رسانده است.
ماهواره امید
ماهواره تحقیقاتی “امید”، نخستین ماهواره ساخت کشور ایران است که تمام تجهیزاتش در سازمان فضایی ایران طراحی و تولید شده‌است. ساخت “امید” از ۱۵ اسفند ۱۳۸۴ آغاز و طی دو سال آماده انجام تست‌های مشترک شد. این ماهواره در بامداد ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۸۷ در مدار فضا قرار گرفت و در ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ با جو غلیظ مناطق غربی آمریکای جنوبی و اقیانوس آرام برخورد کرد و به کار ۸۲ روزه خود پایان داد.
ماهواره امید با ماهواره‌بر “سفیر امید” پرتاب شد که این ماهواره را در مدار ۲۵۲ تا ۳۸۳ کیلومتری قرار داد. این ماهواره در هر ۲۴ ساعت، ۱۵ بار به دور زمین چرخید و گزارش‌های سنجشی به ایستگاه‌های زمینی در ایران ارسال کرد.
ماهواره امید در مدت ماموریت خود ۷۰۰ بار دور زمین چرخیده است و برخی مراکز علمی و تحقیقاتی و پایگاه‌های اینترنتی آماتوری فضایی دنیا از جمله در کشورهای انگلستان، آمریکا و روسیه در مدت ماموریت ماهواره امید، موفق به دریافت اطلاعات از این ماهواره شدند.
شناسایی ظرفیت‌های موجود در خصوص تجهیزات ساخت، مونتاژ و تست ماهواره، ایجاد بستر فعالیت‌های فضایی در شرکت‌های خصوصی و ایجاد فضای عملیاتی ساخت و تست ماهواره در تعامل با ماهواره‌بر داخلی از ماموریت‌های ماهواره “امید” تعیین شد و بر این اساس ماموریت فنی آن به گونه‌ای تنظیم شد که بتوان با حداقل ریسک به حداکثر اطمینان در یک ارتباط ماهواره‌ای رسید.
“امید” در ابعاد ۴۰ در ۴۰ در ۴۰ سانتیمتر مکعب و با وزن ۲۷ کیلوگرم ساخته شده است.
ماهواره رصد
ماهواره “رصد”، دومین ماهواره ایرانی و ساخته شده در دانشگاه مالک اشتر است که توسط ماهواره‌بر “سفیر رصد” که یک ماهواره‌بر دو مرحله‌ای است، در مدار بیضوی حضیض ۲۶۰ کیلومتر به فضا پرتاب شد. این ماهواره همچنین نخستین ماهواره تصویربرداری ایران محسوب می‌شود که با نام کامل “رصد-۱”، در ۲۵ خرداد سال ۱۳۹۰ به فضا پرتاب شد.
“رصد” در روز ۱۵ تیر ماه سال ۱۳۹۰ مجددا وارد جو شد و به عمر تقریباً سه هفته‌ای خود پایان داد.
“رصد” اولین ماهواره‌ای بود که برای تأمین برق مورد نیاز خود به صفحات خورشیدی متصل بر دیواره ماهواره و باتری یا باتری‌های داخلی مجهز بود. این ماهواره همچنین از زیرسیستم کنترل تولید و توزیع جریان الکتریکی بهره می‌برد که این ماهواره را قادر می‌کرد در بخش تاریک مدار از باتری‌ها استفاده کند و در بخش روشن آنها را شارژ کند.
دقت تصویر دوربین به‌کار رفته در “رصد” که نخستین گام ایران در داشتن یک ماهواره مستقل تصویربرداری از پدیده‌های زمین محسوب می‌شد، ۱۵۰ متر اعلام شد.
ماهواره نوید
ماهواره نوید دانشگاه علم و صنعت در ساعت ۳:۳۳ صبح روز ۱۴ بهمن سال ۱۳۹۰ توسط ماهواره‌بر “سفیر نوید” با موفقیت به فضا پرتاب و در مدار بیضوی با حضیض ۲۷۰ کیلومتر و اوج ۳۶۰ کیلومتر تزریق شد.
ارتباط با این ماهواره از طریق ۵ ایستگاه زمینی مستقر در شهرهای “مشهد”، “تبریز”، “ماهدشت”، “قشم” و “بوشهر” صورت گرفت و سیگنال رنجینگ این ماهواره در ایستگاه قشم دریافت شد. این امر به معنای قرارگیری صحیح ماهواره، صحت عملکردی آن و ردگیری آن تلقی می‌شود.
ماهواره ایرانی “نوید” ۵۰ کیلوگرم وزن داشت و برای تزریق در مداری با ارتفاع ۳۷۰ کیلومتر طراحی شد که دارای طول عمر مداری دو ماه بود و هر شبانه‌روز ۶ بار از فراز ایران عبور می‌کرد و در دید ایستگاه‌های زمینی قرار می‌گرفت.
ماموریت سطح یک “نوید” تصویربرداری از سطح زمین در طیف مرئی با قدرت تفکیک مناسب برای ماموریت محوله و ارسال تصاویر و اطلاعات پایشی سیستم در مدار LEO به ایستگاه‌های زمینی بود
تصاویر دریافتی از ماهواره نوید دارای کاربردهای عملیاتی در حوزه‌های جو و علوم هواشناسی، منابع و بلایای طبیعی است.
ماهواره نوید دارای ابعاد ۵۰*۵۰*۵۰ سانتیمتر بود و در مدار بیضوی شکل با شیب مداری ۵۵ درجه حرکت می‌کرد.
ماهواره فجر
ماهواره فجر به عنوان اولین ماهواره با مأموریت انتقال مداری کشور با قابلیت تغییر مدار ۲۵۰ تا ۴۵۰ کیلومتر بیضوی به مدار ۴۵۰ کیلومتر دایره‌ای با استفاده از پیشبرنده گاز سرد (تراست گاز سرد) است که سبب افزایش طول عمر ماهواره به مدت ۱.۵ سال می‌شود.
این ماهواره با کمک ماهواره‌بر سفیر B۱ در ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ از پایگاه فضایی سمنان به فضا پرتاب شد. این ماهواره‌بر قابلیت حمل ماهواره را تا وزن ۵۰ کیلوگرم در مدار بیضوی ۳۰۰ تا ۴۵۰ کیلومتری دارد.
این ماهواره با اعلام پایگاه n۲yo.com در روز ۶ اسفند ۱۳۹۳ سقوط کرد.
ماهواره‌هایی که پرتاب آنها با شکست مواجه شد
ماهواره‌های “دوستی” دانشگاه صنعتی شریف و “پیام” دانشگاه صنعتی امیرکبیر از پروژه‌های فضایی هستند که پرتاب آنها با شکست مواجه شد.
ماهواره “پیام” امیرکبیر از سری میکرو ماهواره‌های توسعه فناوری فضایی سازمان فضایی ایران است که توسط دانشگاه صنعتی امیرکبیر به منظور انجام مأموریت تصویربرداری طراحی و ساخته شده است. وزن این ماهواره حداکثر برابر با ۱۰۰ کیلوگرم بوده و توسط ماهواره‌بر “سیمرغ” در مدار کم ارتفاع (LEO) و در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین و با شیب مداری ۵۵ درجه قرار گرفت. طول عمر عملیاتی پیش‌بینی شده برای این ماهواره دو سال بود.
“پیام” در ساعات اولیه صبح روز سه‌شنبه، ۲۵ دی ماه سال ۹۷ با استفاده از ماهواره‌بر “سیمرغ” از پایگاه فضایی امام خمینی (ره) به فضا پرتاب شد؛ ولی در مدار زمین قرار نگرفت. ماهواره “پیام” پس از دو مرحله موفق، در مرحله سوم به سرعت کافی نرسید و در مدار آرام نگرفت. علت سقوط “پیام”، سرعت اولیه ناکافی ماهواره اعلام شد و بقایای آن در اقیانوس هند افتاد.
ماهواره “دوستی” دومین پرتاب ناموفق بود که به کارفرمایی سازمان فضایی ایران، توسط دانشگاه صنعتی شریف طراحی و ساخته شده است. “دوستی” به صورت خاص، با هدف توسعه و دستیابی به فناوری‌هایی که برای اولین بار در ماهواره‌های بومی نصب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند، طراحی و ساخته شد. از جمله این فناوری‌ها، کنترل وضعیت سه محوره، OBDH مقاوم در برابر خطا، سامانه کنترل حرارت نیمه‌فعال و سلول‌های خورشیدی تولید شده در کشور با قابلیت بهره‌برداری در محیط فضا را می‌توان برشمرد.
بیشینه طول عمر عملیاتی این ماهواره یک سال و طول عمر بالستیکی آن متناسب با مدار آن تعیین شده بود. این ماهواره دارای جرم ۵۲ کیلوگرم بود که با توجه به دسته‌بندی مرسوم ماهواره‌ها از منظر جرم، یک میکرو ماهواره محسوب می‌شود. مدار این ماهواره بیضوی و در دسته مدارهای کم ارتفاع (LEO)، با ارتفاع اوج و حضیض به ترتیب برابر با ۳۱۰ و ۲۵۰ کیلومتر و شیب مداری ۵۵ درجه بود. انرژی مورد نیاز این ماهواره با بهره‌مندی از باتری و پانل‌های خورشیدی حاصل می‌شد.
ماهواره “ظفر-۱” از سوی دانشگاه علم و صنعت به سازمان فضایی برای انجام مقدمات پرتاب تحویل داده شد و در ساعت ۱۹:۱۵ دقیقه روز ۲۰ بهمن ماه ۹۸ از پایگاه فضایی امام خمینی (ره) سمنان پرتاب شد و در مدار قرار نگرفت. این ماهواره در رده ماهواره‌های Low Earth orbit (-مدار نزدیک زمین) با ارتفاع مداری ۵۳۰ کیلومتر، شیب ۵۶ درجه و جرم ۱۱۳ کیلوگرم است. در بخش فضایی، ماهواره ظفر شامل محموله تصویربرداری، محموله ذخیره و ارسال، محموله تحقیقاتی تشعشعات فضایی، زیر سیستم‌های تعیین موقعیت، تعیین و کنترل وضعیت، مدیریت داده و فرمان، انرژی، سازه و مکانیزم و کنترل حرارت است.
در مأموریت پرتاب ماهواره “ظفر” توسط ماهواره‌بر “سیمرغ” کلیه فرآیندهای پرتاب فضایی از قبیل مونتاژ مراحل ماهواره‌بر و ماهواره، تست‌های پیش پرتاب، تزریق سوخت و پیش فشارگذاری، به طور کامل به انجام رسید. فرآیند پرتاب و استارت موتورهای مرحله ۱ ماهواره‌بر و جدایش مراحل و استارت موتور مرحله ۲ به درستی انجام شد و در انتهای مسیر، ماهواره‌بر به سرعتِ مورد نیاز جهت تزریق ماهواره در مدار مورد نظر نرسید.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات سقوط این ماهواره را در ۱۲ لعنتی می‌داند و می‌گوید: ۱۲ ثانیه آخر که سوخت یا توان موتور ماهواره باید افزایش پیدا می‌کرد تا به سرعت مورد نظر دست پیدا کند، این اتفاق نیفتاد که علت این موضوع می‌تواند به کیفیت سوخت و وزن مرحله دوم ماهواره ارتباط داشته باشد یا می‌تواند به توان موتور مرتبط باشد.
وی اضافه می‌کند: اگر موتور ۱۲ ثانیه دیگر فعالیت و سوخت آن کفایت می‌کرد، قطعا ماهواره در مدار قرار می‌گرفت و اشکال مرحله قبل که در ماهواره پیام داشتیم برطرف شده بود؛ همانطور که قبلاً گفتم ۹۵ درصد موفق بود، ان‌شاءالله این ۱۲ ثانیه لعنتی دفعه بعد برطرف می‌شود.
وی همچنین درباره زمان ارسال ماهواره “ظفر ۲”، اظهار کرد: طراحی، ساخت و تست‌های ماهواره “ظفر ۲” انجام شده و قابلیت‌های “ظفر ۱” را دارد؛ اما دوربین آن کیفیت بالاتری نسبت به “ظفر ۱” دارد و ۱۶ متری است. این ماهواره در برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در خردادماه سال ۹۹ بعد از آماده شدن ماهواره‌بر سیمرغ برای قرار گرفتن در مدار آماده می‌شود.
ماهواره‌هایی که در دستور پرتاب کشور قرار دارند
بر اساس گفته وزیر ارتباطات، ۶ ماهواره در دستور کار پرتاب قرار خواهد گرفت که یکی از آنها ماهواره “ظفر-۲” که از سوی دانشگاه علم و صنعت ایران طراحی و ساخته شده، قرار است در خردادماه امسال (۱۳۹۹) پرتاب شود. علاوه بر آن ماهواره‌های “ناهید-۱”، “ناهید-۲” نیز “پارس-۱ نیز آماده واگذاری هستند.
سعید صمیمی، رییس پژوهشگاه فضایی ایران در گفت‌وگو با ایسنا گفت: ۳ ماهواره از ۶ ماهواره‌ای که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرده در نوبت پرتاب قرار دارند، در این پژوهشگاه طراحی و اجرا می‌شود که از این تعداد ماهواره “ناهید-۱” تحویل داده شده است.
به گفته صمیمی، ماهواره سنجشی “پارس-۱” به غیر از محموله‌های (دوربین‌های تصویربرداری) آن، سایر بخش‌های این ماهواره آماده شده است.
وی ادامه داد: ما منتظر هستیم که دوربین‌های تصویربرداری این ماهواره از سوی پیمانکار به ما تحویل داده شود تا تست نهایی را انجام دهیم تا بتوانیم ماهواره “پارس-۱” را به سازمان فضایی ایران تحویل دهیم.
صمیمی ماهواره “ناهید-۲” را از دیگر پروژه‌های در دستور کار پژوهشگاه فضایی دانست و خاطر نشان کرد: ماهواره “ناهید -۲” از نوع مخابراتی است که ساخت مدل مهندسی آن به پایان رسیده است و وارد فاز کیفی آن شدیم.
رییس پژوهشگاه فضایی ایران اضافه کرد: امیدواریم بتوانیم مدل پروازی این ماهواره را در ۶ ماهه دوم سال ۱۳۹۹ تحویل دهیم.
ماهوره “پیام-۲” نیز پس از پرتاب ناموفق “پیام-۱” در دستور کار دانشگاه صنعتی امیرکبیر قرار گرفته است و به گفته دکتر مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران این ماهواره یک ماهواره پژوهشی است که مراحل آخر تکمیل پروپوزال را طی می‌کند و اهداف و ماموریت اصلی آن متفاوت از ماهواره “پیام-۱” خواهد بود. چرا که ما قصد داریم از این پس به سمت ساخت ماهواره‌های پروژه‌محور حرکت کنیم و دانشگاه در حال تهیه پروپوزال در این زمینه است.
براری گفت: در کنار این ماهواره‌ها، تولید پرتابگر جدید و ایستگاه زمینی دریافت ماهواره برای کنترل و دریافت دیتا نیز در حال آماده سازی است. مطابق برنامه‌ریزی‌ها برای پرتاب این ماهواره‌ها، قرار است از ۳ پرتابگر جدید و چند ایستگاه زمینی استفاده کنیم.
انتهای پیام
منبع:ایسنا