ورامین ۷ هزار ساله؛ آداب و رسوم و دیدنی‌هایش
ایسنا/تهران شهرستان ورامین یکی از نقاط تاریخی ایران است که آداب و رسوم ویژه ای در آئین های استقبال از بهار و عید نوروز، از قدیم الایام بر آن حاکم بوده است و بسیاری از این آئین های سنتی هنوز پا برجاست.
به گزارش ایسنا، قدمت بیش از ۷ هزار ساله این شهرستان به تایید همه کارشناسان باستان شناس رسیده و همین قدمت طولانی، به بهار و سال نو و آداب و رسوم عیدانه مردم سرایت کرده است.
آئین های استقبال از عید نوروز در شهرستان ورامین شاید در برخی از نقاط دیگر کشورمان نیز باشد ولی در این مجال کوتاه سعی شده تا آئین های متفاوت تر به دوستداران فرهنگ عامه معرفی شود.
در قدیم الایام در شب چهارشنبه آخر سال که به چهارشنبه سوری معروف است، رسم و رسوماتی برقرار بوده که چند نمونه از آنها ذکر می شود:
آتش بازی: اکثر مردم از بیابان علف و هیزم جمع می کردند و به خانه ها می بردند و در این شب، کپّه هایی از هیزم را آتش می زدند و از روی آنها می پریدند.
آنها ظرفی از آب را نیز پایین، بین و گاهی بالای کپّه ها در جهت قبله قرار می دادند و گاهی سر پشت بام ها آتش روشن می کردند.
در داوودآباد ورامین کپّه های آتش را رو به قبله قرار می دادند و سه دفعه از روی آتش می پریدند؛ جهت اول و آخر به سمت قبله و بار دوم پریدن آنها در جهت مخالف قبله می شد.
مردم داوود آباد هنگام پریدن از روی آتش، این شعر را می خواندند:
زردی من از تو ، سرخی تو از من سردی من از تو، گرمی تو از من
جوان ها گلوله های نخی آماده می کرده و آتش می زدند و بعد به سوی آسمان پرتاب می کردند. به این کار «توپ انداختن یا توپ زدن» می گفتند.
بعضی خانه ها سوراخی وسط سقف داشتند که از سوراخ، طاق شالی را به داخل خانه آویزان می‌کردند و صاحبخانه به آن شال چیزی می پیچید و گره می زد.
شخصی که شال را داخل انداخته بود، آن را به بالا می کشید و آنچه به شال پیچیده شده بود را برای شفای بیمار مفید می دانست.
گاهی کسی که شال می انداخت فوری فرار می کرد تا صاحبخانه او را نشناسد و گاهی این شال را از در خانه ها به داخل می انداختند تا صاحبخانه چیزی داخل آن قرار دهد!
در روستای ظهیر آباد ورامین، تعدادی جمع می شدند و هر یک حاجت خود را در نظر گرفته و نیّت می کردند و بعد اشیائی مانند دکمه، سنجاق، گیره و … را داخل یک خمره می ریختند و در آن خمره نیز آب می ریختند.
سپس فردی مسن، هر یک از اشیاء را بیرون می آورد و شعر گونه ای می ساخت و می خواند.
هر کس با دیدن شیء خود و شنیدن شعری که برایش خوانده می شد، آن شعر را به فال نیک یا بد برای حاجت و نیّت خود تعبیر می کرد.
اینک رفته رفته این رسوم در حال از بین رفتن است و مراسم آن شور و حال گذشته را ندارد.
مردم شهرستان ورامین حتماً در این شب، باید غذایی می خوردند که در آن سبزی باشد؛ سبزی پلو با ماهی (دودی)، برنج و خورشت اسفناج.
آنها سبزی های بیابانی مثل غاری یاقی، سلیمک، زلف عروسک، ترشک و … را از بیابان جمع آوری می کردند و داخل برنج می ریختند و سبزی پلو می پختند.
ساکنان حومه ورامین قبل از عید به خانه تکانی و تعمیر خانه می پرداختند، بدین شکل که داخل اتاق را با خاک رس یا خاکی که از زمین زراعتی می آوردند، تعمیر می کردند و سپس دوغآبی درست می کردند و دیوارهای خانه را با آن «شِرتک» می زدند و تمیز و براق می کردند.
آنها به تعمیر و تمیز کردن اجاقها هم می پرداختند، سپس ظرف های زیبایی مثل قندان های بلور، چراغ ها و قاب های چینی، لاله ها و چراغ های گردسوز را در طاقچه ها و رف ها که بالاتر از طاقچه بود (به حالت دکورهای کنونی) قرار می دادند تا ظاهر خانه را تزیین کنند.
گلیم پنبه ای یا نمدی را که شسته بودند در خانه پهن می کردند؛ دور سبزی هایی که قبلاً سبز کرده بودند پارچه های باریک قرمز می بستند؛ سماور برنجی را براق می کردند؛ تخم مرغ ها را با روناس و یا پوست پیاز رنگ می کردند؛ دست و پای خود را حنا می بستند؛ لباس نو تهیه می کردند و اگر نداشتند، لباس خود را پشت و رو می کردند و یا وصله می زدند.
از سه شب مانده به عید تا شب عید باید پلو می خوردند و داخل آن سبزی می ریختند. سبزی پلو با ماهی، خورشت اسفناج و پلو و بورانی و رشته پلو و غذای هفت رنگ (غذایی که در برنج هفت چیز مثل بلغور، سبزی، رشته، عدس، لوبیا، نخود و … اضافه می کردند) از جمله غذاهایی بود که در این شب می خوردند.
در روستای محمد آباد، کوزه ای را آب می کردند و آن را از پشت بام به پایین پرت می کردند تا سبب روشنایی باشد.
آثار تاریخی و باستانی ورامین
مسجد جامع ورامین از قدیمی‌ترین مساجد آسیا می‌باشد که جزو ۱۵۲ آثار برتر کشور محسوب می‌شود. این مسجد تنها نمونه ای کامل مساجد چهار ایوانی کشور است که نه تنها از لحاظ ساختمان عظیم و گنبد عالی قاجاری دارای مقام و منزلت صنعتی مهمی است، بلکه به واسطه داشتن تزئینات فراوان کاشی کاری های معرق و گچ بری ها و کتیبه های تاریخی و انواع خطوط مختلف جزو آثار مهم هنری ایران به شمار می رود.
مسجد مهمترین فضای معماری در سرزمین ایران اسلامی است که علاوه بر کارکرد دینی و مذهبی و معنوی همواره از نقش عظیم سیاسی نیز برخوردار بوده است اهمیت و نقش دینی و اجتماعی مسجد موجب شده است که معماران و برخی دیگر از هنرمندان در همه دوره های تاریخی تلاش خود را در راه خلق فضایی مناسب و شایسته برای نیایش صرف کنند به همین جهت است که مساجد هر دوره را می توان نمونه اعلای معماری و هنر آن دوره به شمار آورد.
هرگاه به مقایسه مسجد قدیمی ای مصر که همراه ساخت و مساجد قدیمی قزوین اصفهان و ورامین بپردازیم ، به این نتیجه می‌رسیم که ایرانیان در اصول و معماری خود ثابت قدم بوده اند.
مسجد جامع ورامین که از هنر کاشی کاری، گچبری، آجرکاری، خوشنویسی خطوط بنام چنان با هم ترکیب شده اند که در کمتر بنای تاریخی می‌توان دید.
ساخت مسجد جامع ورامین در ایام سلطنت سلطان محمد خدابنده آغاز شده و در جانشینی فرزندش به پایان رسیده است.
معماری که یکی از شاخه‌های مهم هنر و تمدن می‌باشد از روزگاران پیش از تاریخ تاکنون مورد توجه گروه های انسانی قرار گرفته و سعی در تکامل و گسترش آن شده است، در طی این دوران معماری علاوه بر رفع نیازهای کاربردی عرصه برای ظهور هنرهای مختلف و نمایش ، شکوه و عظمت صاحبان آن بوده ، سرزمین کهنسال ورامین گنجینه ای پُربها شامل دیدنی ها و شگفتی ها و موروثی های هنری است ، که در جای جای خود آثار و بقای چشمگیرش مشتاق و جویندگان را به سوی خویش فرا می خواند تا علاوه بر نشان دادن درجه پیشرفته ، هنر دوران‌های گذشته را نشان بدهد و شهروندان را با آن آشنا سازد و همین طرح های دل انگیز و این سبک های بی نظیر که بدون تردید روشن ترین جلوه گاه اندیشه و ذوق ایرانی است را بازگو نماید.
آثار زنده ورامین باستان بخشی از دیار ایران زمین می باشد که در این گزارش هدف ما شرحی از آثار تاریخی بود، که به اوج قدرت و بلندا رسیدن بسیار هنر دست بزرگان ارزشمند که هنوز باقی است.
نوروز فرصتی مناسب برای گردشگران خارجی و ایرانی می باشد و شهرستان ورامین در سالیان گذشته این تجربه را امتحان کرده است که بسیاری از گردشگران زن و مرد از کشورهای روسیه، نیویورک، لندن و کشورهای آسیایی به شهرستان ورامین سفر کرده و تنها از آثار باستانی و تاریخی آن دیدن کرده اند.
آثار تاریخی و باستانی که مورد نظر گردشگران خارجی و ایرانی بوده است می توان به مسجد جامع، برج علاالدین، امامزاده یحیی(ع)، روستای تاریخی یوسف رضا، آرامگاه امامزاده علی(ع)، روستای خاوه، آب انبار روستای خاوه، روستای جعفرآباد جنگل، آب انبار روستای قلعه بلند، روستای بند علیخان، قلعه و تپه نظر آباد و نمونه های بسیار اشاره کرد که این موارد که ذکر شد، تعداد اندکی از آثار تاریخی این دیار است.
شهرستان ورامین به دلیل نزدیک بودن به پایتخت در روزهای تعطیل نوروز، مهمان های ویژه، شهروندان، گردشگران خارجی و مردم پایتخت نشین را برای تعطیلاتی آرامش بخش به سمت ورامین می کشاند و آنها با توجه به دیدن آثار باستانی و تاریخی ورامین در محله های بومگردی این دیار حضور پیدا می کنند.
روستاهایی از جمله روستای خاوه، محمدآباد عربها و… با مرمت خانه‌هایشان بر همان مبنای اقلیمی و بومی منطقه علاوه بر کسب درآمد، امکان تجربه‌ی زندگی به سبک سنتی را برای گردشگران فراهم می‌آورند.
خانه های سنتی روستایی ، با آن آتش و تنور گوشه‌ی حیاط، درختان سرسبز و .. همگی حس آرامش در وجود هر آدمی تزریق می‌کند و این آن زیبایی‌ست که زندگی شهرنشینی از انسان‌ها دریغ کرده است.
حمید معماری یکی از افرادی که تجربه بوم گردی در شهرستان ورامین را دارد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا بیان می کند که بیشتر کسانی که تجربه‌ی اقامت در یک اقامتگاه سنتی و بومی را داشته‌اند، اذعان می‌کنند که در بوم گردی های سنتی که رد پای حس‌های قدیمی مردم گذشته وجود دارد، احساس ارزشمند و آشنایی را درک کرده‌اند که در خانه‌های لوکس امروزی(شهری) هرگز به آن دست نیافته‌اند.
وی ادامه داد: تجربه‌ی اقامت در یک خانه‌ی روستایی و همچنین بومی و قدیمی بی‌شک از خاطره‌انگیزترین سفرهای زندگی هر انسانی خواهد بود، اقامت نوروزی در خانه‌های پر از صفا دقیقاً همان چیزی است که می‌تواند حال و هوایتان را در جهت خوش‌ترین احوال تغییر دهد.
لازم به ذکر است ورامین بیش از ۴۰۰ اثر و محوطه مهم دارد.
منبع: ايسنا