گنجینه تاریخ مرجعیت و معماری قم، فراموش شده در قلب شهر

علیرضا فیض، درگفت‌وگو با ایسنا در رابطه با خانه تاریخی آیت الله میرزا محمد فیض قمی(ره)، عنوان کرد: جایگاه این خانه را می توان از چندین جنبه تاثیرات فقهی، سیاسی، اجتماعی، تاریخی و… مورد بررسی قرار داد.

وی با بیان اینکه مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمد فیض قمی (ره) که یکی از مراجع ثلاث در دوره خود محسوب می شدند و دارای شاخصیت تامه و مقبولیت عامه و مرجعیت کامله بودند، افزود: ایشان از بزرگترین مراجع تاریخ معاصر شیعه محسوب می شوند و از احفادرعارف ربانی مولا محسن فیض کاشانی نیز بودند.
وی با ذکر این مطلب که ایشان موسس اولیه حوزه علمیه قم بودند، ادامه داد: تولد ایشان  به سال 1293 قمری بوده و ایشان پس از تحصیلات مقدماتی و سطوح که در قم آغاز شد، در سال ۱۳۱۷ قمری به نجف اشرف عزیمت نموده و از محضر علمایی چون آخوند خراسانی بهره برد. وی در سال ۱۳۲۳ برای استفاده از محضر آیت الله میرزای شیرازی که صاحب مکتب سامرا بودند به این شهر عزیمت نمود و به شدت مورد توجه ایشان قرار گرفتند و پس از اخذ مدارک اجتهادی از جمیع اساتید نجف اشرف که شامل ۶ مرجع شاخص بود، به خصوص مرحوم میرزای شیرازی اجازه اجتهاد گرفتند.
فیض بیان کرد: آیت الله العظمی فیض (ره) به والد ما فرموده بودند که مرحوم میرزا موافق عزیمت ایشان به قم نبود و پس از بیان مسایلی چون ملاقات مادر، ایشان نیز راضی می شوند و مرحوم آیت الله العظمی فیض به قم تشریف آورده و در این شهر ساکن می شوند. وقتی ایشان به قم وارد شدند به دنبال مکان مناسبی برای سکونت بودند زیرا بیت مرجعیت باید برای مراجعات مردمی و مجالس و.. شرایط خاصی داشته باشد. پیشکار ایشان این خانه را که دارای بیرونی و اندرونی، آب انبار، زیر زمین و… داشت را معرفی می کنند اما گفتند که به خاطر شایعاتی در رابطه با حضور اجنه در این خانه کسی سراغ این ملک نمی رود؛ اما ایشان با توجه به خوابی که دیده بودند در خرید این خانه مصمم شدند.
نواده آیت الله العظمی فیض قمی تصریح کرد: مرحوم فیض قمی پس از حضور در قم معصومه (س) به ایجاد نهضت علمی می شوند و با توجه به اینکه مدرسه فیضیه اساس و دار الشفا در آن زمان به انبار مغازه های جنب حرم حضرت معصومه(س) و موارد دیگر مبدل شده بود سعی کردند که با حکمت و تدبیری که به کار بردند همه این اضافات را پاک کنند و این مدرسه عظیم را دوباره نوسازی کنند. پس از این امر به سراغ مدرسه خان رفتند. فعالیت های احیاگرانه ایشان در حوزه علمیه قم دنبال می شد که ایشان احساس کردند که برای توسعه این فعالیت ها باید از کمک علمای بزرگ نیز بهره ببرد.
وی با اشاره به اینکه در این خانه علما زیادی حضور می یافتند و تصمیمات مهمی در این بیت اتخاذ شده است، اظهار کرد: مرحوم آیت الله فیض قمی بعد از جلسه ای که در همین بیت تشکیل شد بود، نامه ای برای مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی در اراک ارسال کردند و از ایشان برای حضور در قم دعوت نمود. پس از آن مجددا ایشان مرقومه ای را تهیه و از طریق حجت الاسلام سید میرزا حسن برقعی، امام جماعت صحن حرم مطهر، تا نزد شیخ عبدالکریم حائری برد و پس از حضور ایشان در قم، مرحوم فیض تا شاه جمال فعلی نیز برای استقبال از مرحوم حائری حضور یافت. در آن زمان ایشان در یک حرکت استراتژیک و مهم مرحوم حائری را دعوت به اقامه جماعت حرم کردند و خود ایشان اقتدا نمودند و به احترام شیخ نیز هیچ زمانی در حرم نماز اقامه نکردند. این مسایل از وارستگی و عظمت علمایی است که این سنت های حسنه را به یادگار گذاشتند.
وی گفت: مرحوم آیت الله العظمی فیض قمی در سال ۱۳۳۳ هجری قمری که اوج خفقان پهلوی اول نیز بود مراسم روضه خوانی را در این خانه برگزار کردند که با توجه به موقعیت این خانه و تعداد درهای فراوان افراد به صورت مخفیانه در این مراسم ها شرکت می کردند و اکنون بیش از یک قرن است که در این خانه در ماه رمضان به مدت 30 شب، ماه های رمضان و صفر و محرم  و روزهای جمعه مراسم روضه خوانی برگزار می‌شود.
وی با اشاره به سابقه اقامه عزا توسط مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمدفیض قمی( قدس سره) و فرزندان ایشان مرحوم آیت الله مهدی فیض قمی، بیان کرد: میرزا محمد فیض قمی ۲۵ سال و ۷۶ سال نیز مرحوم حاج آقا مهدی فیض در این محل اقامه عزا داشتند و پس از ۱۰۱ سال، سال گذشته در غیاب ایشان مجلس روضه خوانی با شرایط محدود به خاطر کرونا برگزار شد.
فیض با بیان اینکه با باز شدن یک در بیش از ۱1 اتاق به هم متصل می شوند و همچنین این خانه سه خانه را به هم متصل کرده است، اظهار کرد: در دوران قحطی بعد از جنگ جهانی نیز، آیت الله فیض به کمک خیرین در انتهای این خانه تنور نانوایی ساخته شد و نان می پختند و به صورت  مخفیانه بین نیازمندان تقسیم می کردند.
وی با اشاره به اینکه هزار ۳۵۸ متر مربع مساحت این خانه است و به گفته میراث فرهنگی این خانه بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد و احتمالا متعلق به حاکمان قم بوده است، عنوان کرد: این منزل دارای ۴ آب انبار و ۴ زیر زمین بوده است.با توجه به اینکه در گذشته خانه ها حمام نداشتند و این خانه حمام داشته، در زمان کشف حجاب، زنان از درمخفی به این خانه می آمدند و از این حمام استفاده می کردند و همچنین در جریان نهضت امام خمینی (ره) وقیام ۱۵ خرداد در زمان حمله به مدرسه فیضیه نیز مجروحان زیادی را برای درمان به این خانه آوردند.
فیض اظهارکرد: دکتر سیدمحمدتقی فیض فرزند یکی از دختران آیت الله العظمی فیض بود که از برجسته ترین پزشکان معاصر قم هستند، نقل می کرد که چگونه برای درمان انقلابیون و طلابی که مجروح شده بودند از چه طریقی در این خانه حضور می یافت. جالب است که گاهی مجبور می شدند که بهانه معاینه مرحوم فیض حاج آقا مهدی فیض به بیماران رسیدگی کنند.
وی با اشاره به اینکه بعد از فوت آیت الله فیض این خانه در اختیار ورثه قرار گرفت، بیان کرد: این بیت طبق قانون شرع در اختیار ورثه آن مرحوم بوده و مرحوم آیت الله مهدی فیض هم از جمله این وراث محسوب می شود. زندگی این دو عالم وارسته به رغم اینکه پول فراوانی به آنها می رسید بسیار زاهدانه بود و هیچ از زندگی نداشتند. به همین دلیل پولی برای خرید سهم وراث دیگر نداشتند. ایشان با کمک مالی مرحوم آیت الله بروجردی این منزل رااز تمام وراث خریداری می کنند و پس از خرید سهام دیگران، مرحوم آیت الله والد همراه خانواده به این منزل منتقل شدند.
وی با تاکید بر اینکه این خانه سه میراث محسوب می شود، تصریح کرد: این خانه به دلیل سکونت یکی از مراجع تقلید بزرگ و همچنین رفت وآمد مراجع و علمای بزرگ یک میراث مرجعیت و فقاهت است و با توجه به قدمت آن یک میراث فرهنگی و تاریخی نیز محسوب می شود همچنین میراثی برای وراث نیز هست که باید تکلیف آن مشخص شود.
وی گفت: مراجع بزرگی به این بیت وارد شدند. آیت الله العظمی گلپایگانی، مرعشی نجفی، فاضل لنکرانی و نوری همدانی و… بارها و بارها به این منزل تردد داشتند و جلسات مهمی را در این بیت برگزار کردند و از این جهت این بیت باید حفظ شود.
وی اظهارکرد: از دیگر سوی با توجه به اهمیت جایگاه تاریخی این بیت و اینکه هیچ خانه ای در حال حاضر در قم نشانگر تاریخ معماری قم نیست باید این خانه حفظ شود زیرا این خانه به دلیل اینکه مرمت زیادی نشده است به شدت نیازمند مرمت و نگاه داری است. این خانه یک موزه کامل و تمام عیار در بحث معماری معاصر ایران است که می تواند برای نسل جوان بسیار جذاب باشد.
وی با اشاره به مسایل حقوقی این بیت نیز گفت: این بیت یک شخصیت حقوقی هم دارد که وراثی در حال حاضر از این بیت سهم دارند. بنده و چهار تن از برادران سهم الارث خود را

برای روضه خوانی قرار دادیم ولی باید سهم وراث دیگر ادا شود و آنها نیز حقی دارند که شاید نخواهند این خانه به این شکل بماند و حق هم دارند. ولی ما اصرار داریم که این بیت به دلیل جایگاه عظیم معنوی و تاریخی که دارد و بیت یک مرجع بزرگ بوده حفظ شود. در این میان مشکلی وجود دارد که نمی توانیم سهم دیگران را بخریم و نیازمند کمک مسئولانی هستیم که از این جایگاه به مساله نگاه کنند و از این بیت صیانت کنند.
فیض اظهارکرد: پیش از فوت آیت الله مهدی فیض یک و نیم دانگ از منزل به نام مادر ما شد و ما هم برای روضه خوانی قرار دادیم. مابقی ورثه شاید نخواهند اینکار را انجام دهند ومانعی هم نمی توان برای آنها تراشید. امیدواریم که میراث فرهنگی با حسن تدبیر این ملک را حفظ کنند. ما نیز مایل به حفظ هستیم که بتوانیم که انشالله منشا خیر و برکت برای شهرمان باشیم.

انتهای پیام

منبع:ایسنا