در اولین «آیین آواز» ۹۸ چه گذشت؟

به گزارش ایسنا، در آغاز برنامه محمد ملاآقایی به عنوان مدرس و آوازخوان پیشکسوت ضمن همدردی با سیل‌زدگان کشورمان به ویژه خطه لرستان که زادگاه او هم محسوب می‌شود، گفت: قرار بوده متناسب با حال و هوای بهار و نوروز، برنامه موسیقی محلی لری شادی‌بخش و شادی‌آفرینی به شما تقدیم کنیم اما چه کنیم که این مصیبت بر بخش مهمی از کشورمان وارد شد و بخشی از هم‌وطنان ما را داغدار و تعداد دیگری را هم گرفتار کرد.

در ادامه حمید سهرابی روی صحنه آمد و ضمن ارائه زندگی‌نامه مختصری از محمدباقر جعفری بخش تجلیل از این آوازخوان قدیمی و پیشکسوت را آغاز کرد.

اعطای لوح تقدیر با امضای سعید صدرائیان مدیر فرهنگسرا به همراه هدایایی از سوی دوستداران این خواننده از دیگر جزئیات برگزاری این تجلیل بود. در ادامه جعفری در سن ۸۵ سالگی به عنوان خواننده در کنار گروه موسیقی به اجرا پرداخت.

جاوید عباسی فلاح، مسعود اعرابی و علی شیرازی سه کارشناس آواز بودند که برای ارائه مبحث فنی و تئوریک ماه با عنوان «غلط‌های مصطلح آوازی» روی صحنه آمدند.

ابتدا عباسی فلاح ضمن تعریف مفهوم غلط مصطلح در ادبیات گفت: با مراجعه، مطالعه و بررسی زبان و ادبیات فارسی متوجه خواهیم شد که تعداد بسیار زیادی «غلط های مصطلح» وجود دارد که نیاز به اصلاح دارد ولی به علت اصلاح نشدن و بی‌توجهی به صورت اصطلاح‌های درست و عادی تبدیل شده است، با جابه جایی یک فتحه، کسره یا ضمه در کلمه‌ای ممکن است مفهوم یک بیت شعر به طور کلی تغییر یابد یا نامفهوم شود که در ادبیات کنونی ما به مقدار زیادی وجود دارد که ناخودآگاه به آواز ملی نیز سرایت کرده است.

او ادامه داد: غلط مصطلح، غلط مشهور، یا غلط عام غلط‌هایی گفته می‌شود که بسیار به کار برده می‌شوند. در لغت‌نامه دهخدا در این مورد آمده است: آنچه برخلاف قیاس یا گفته لغویان یا ائمه ادب بُوَد لیکن عامه مردم و فاضلان و نویسندگان آن را پذیرفته باشند. در رویارویی با غلط‌های مصطلح دو نگرش وجود دارد، دسته‌ای معتقدند که چون اکثریت جامعه این غلط‌ها را به کار می‌برند، می‌توان آن‌ها را درست در نظر گرفت و به‌کار برد. در مقابل دسته‌ای معتقدند باید هر غلط مصطلحی را به دلیل غلط بودن به‌دور انداخت. لازم است یادآور شوم که موضوع «غلط‌های مصطلح در آواز» را برای اولین بار علی شیرازی آوازخوان، آوازپژوه و نویسنده مطرح کرد اما من غلط‌های مصطلح آوازی را به دو بخش غلط‌های مصطلح گفتاری و غلط‌های مصطلح رفتاری به معنای رفتارهای تولید صوت تقسیم می‌کنم.

مسعود اعرابی با بیان اینکه ایرادات مطرح شده به عنوان غلط‌های مصطلح اساساً از اهمیت و اولویت ویژه‌ای برخوردار نیست (چه ازنظر زبان‌شناسان و چه از نظر موسیقی‌دانان) مساله مهم آواز ایرانی را در جای دیگری دانست و عنوان کرد: «در بسیاری از نمونه‌های تاریخی و درخشان آواز ایران می‌توان از این دست غلط‌های خوانشی، فراوان پیدا کرد اما حقیقت این است که ذائقه تاریخی هیچگاه به این آوازها نمره‌ای کمتر از ۱۰۰ نداده است.

وی اضافه کرد: اگر بپذیریم که آواز با عنصر کلام چنان درهم‌تنیده که تقریباً نمی‌توان آن را بدون شعر تصور کرد، آنگاه باید دانست که این هنر، دو رویکرد مهم در برقراری با شعر داشته است: رویکرد برزمانی و رویکرد درزمانی. در رویکرد نخست، آوازخوان‌ها عموماً به خوانش اشعار کهن می‌پردازند که غالباً غزل و متعاقباً دارای مضمونی عاشقانه و تغزلی‌است. در این رویکرد، آواز ایرانی هویتی تغزل‌گونه یافته و متأسفانه از تجربه در ساحت‌های دیگر همچون حکمت، فلسفه، عرفان، حماسه، قصه‌گویی، طنز و مطایبه و حتی جلوه‌های نمایشی محروم مانده است.

اعرابی ادامه داد: در رویکرد دوم که نسبتِ درزمانیِ آواز با شعر است، اوضاع وخیم‌تر است. با گذشت نزدیک به ۱۰۰ سال از ظهور نیما و شعر نو، هنوز آوازخوانان ما متوجه این بزرگترین تحول ادبی سرزمین خود نشده و شعر معاصر اعم از نیمایی، سپید و غزل نو در بروزهای آوازی‌شان جایگاهی ندارد (یعنی به جز تجربه‌ها و خط‌شکنی‌های استاد شهرام ناظری در هر دو ساحت مذکور با جریان فراگیری در این رابطه روبرو نیستیم). ترس از شنیده نشدن، نافهمی و ازدست دادن مخاطبان و صد البته عدم درک کافی خود آوازخوانان از جریان‌ها و مفاهیم شعری معاصر از جمله عوامل بروز این وضعیت به شمار می‌رود.

او بیان کرد: بهره‌گیری و گرته‌برداری از ظرفیت‌های موسیقی نواحی به عنوان منبع الهام، تلاش و پژوهش برای کشف آواها و الحان کمتر شنیده شده، ارتباط و مراوده حرفه‌ای با شاعران معاصر، مطالعه و آشنایی با دیگر هنرهای نو و تشخیص موقعیت و جایگاه هنر آواز در نسبت با آن‌ها و بسنده نکردن به شکوه آوازی گذشتگان از جمله راهکارهایی‌است که شاید بتواند آواز ایرانی را از کم‌کاری در هر دو عرصه‌ی مضامین مغفول‌مانده شعر کهن و معاصر نجات داده و از شکل جاری آن خلاص کند که اجراهایی است بی‌عیب و البته بی‌خاصیت!

این مبحث فنی واکنش‌های کلامی‌ای را در موافقت یا مخالفت با برخی دیدگاه‌های کارشناس از سوی برخی حاضران در سالن در پی داشت.

احمد بیرانوند نام دیگر شاگرد برگزیدۀ ملاآقایی بود که برخلاف اعلام قبلی در رسانه‌ها در برنامه حضور نیافته و در زادگاهش لرستان مانده بود تا به سیل‌زدگان کمک کند. این کار نیک این هنرمند جوان پس از اعلام مجری با تشویق‌های پیاپی مخاطبان آئین آواز روبرو شد. ضمن اینکه سهرابی اعلام کرد بیرانوند به زودی در یکی از نشست‌های آتی آواز خواهد خواند.

سی و سومین نشست آئین آواز ساعت ۱۸ سه‌شنبه ۱۰ اردیبهشت در فرهنگسرای ارسباران برگزار خواهد شد.

انتهای پیام