ساختار شورای تحول باید تغییر کند/با تاسیس پژوهشگاه راهبردی علوم انسانی موافقت نشد

به گزارش ایسنا، دکتر غلامعلی حداد عادل امروز در مراسم افتتاحیه ششمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی که در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، با بیان اینکه ۱۲ سال است که مسئولیت شورای تحول و ارتقای علوم انسانی را از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی برعهده دارم، گفت: آن چه که مهم است، رسیدن از نظر به عمل است و این موضوع نیاز به مدیریت دارد.

وی ادامه داد: موضوع مهم دیگر رسیدن از آرمان‌گرایی به واقعیت است. همچنان که در ۴۳ سال گذشته به این صورت بوده و ده‌ها همایش برگزار شده و می‌شود، ولی تا زمانی که پا به دانشگاه و برنامه‌های درسی نگذاریم، دانشگاه کار خود را انجام می‌دهد و حوزه و دغدغه‌مندان علوم اسلامی نیز حرف خود را می‌زنند، لذا تغییری صورت نمی‌گیرد.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با بیان اینکه در آغاز به این نتیجه رسیدیم که تحول در علوم انسانی را باید به دست استادان دانشگاهی که به علوم انسانی اسلامی معتقدند انجام دهیم، تصریح کرد: یک شورای حداکثر ۲۰ نفره قادر نیست برای علوم انسانی به این وسعت تصمیم بگیرد. به همین دلیل در شورای تحول در علوم انسانی، اولویت را به ۱۶ رشته دادیم و برای هر رشته یک کارگروه خاص مشخص کردیم که اساتید دانشگاه و حوزویان هر رشته در آن عضویت دارند.

وی ادامه داد: تک‌تک اعضای این کارگروه‌ها با نظر شورای تحول انتخاب می‌شوند و هر یک  از آن‌ها دارای گروه‌های فرعی هستند و بیش از ۴۰۰ نفر در برنامه تحول در علوم انسانی فعالیت دارند.

حداد عادل رشته‌های حقوق، علوم سیاسی، علوم اجتماعی، روانشناسی، علوم تربیتی، اقتصاد، تاریخ، مدیریت ارتباطات، زبان‌های خارجی، مطالعات زنان، فلسفه، کلام جدید، مشاوره و راهنمایی، هنر و معماری را رشته‌های دارای اولویت دانست و گفت: ما در این رشته‌ها چهار موضوع محتوای دروس، استاد، دانشجو و پایان‌نامه و مجلات پژوهشی را به عنوان چهار ستون مهم می‌دانیم، ولی در ۱۲ سال گذشته کار ما عمدتا تمرکز محتوای دروس بوده است.

وی ادامه داد: کارگروه‌های ما عمدتا متمرکز بر تاسیس رشته، تدوین برنامه، تصویب برنامه و تألیف کتاب از دل برنامه بوده، ۱۰۴ برنامه درسی دانشگاهی را در سطوح مختلف تصویب کردیم که بسیاری به صورت تأسیس بوده و در برخی اصلاحات اساسی ایجاد شده است.

حداد عادل، رشته اقتصاد را به عنوان نمونه‌ای از این اصلاحات نام برد گفت: چهار سال حوزویان آشنا با اقتصاد دانشگاهی و اقتصاد اسلامی در رشته اقتصاد کار کردند تا محتوای درسی را از نو بنویسند.

وی برنامه‌های تحول را در چهار جبهه اساسی اصلاح شدن، بومی‌سازی، روز آمدی و کارآمدی عنوان کرد و گفت: ده‌ها برنامه را با این شیوه اصلاح کردیم و جلسات نقد و بررسی برای هر برنامه با اساتید زبده برگزار کرده و سعی می‌کنیم اساتید را آگاه کرده و از نظراتشان استفاده کنیم.

حداد عادل به رابطه خوب میان حوزه علمیه و شورای تحول علوم انسانی اشاره کرد و گفت: حوزویانی که به تعبیر من «دو زیست» هستند و هم درس حوزوی و هم درس دانشگاهی می‌خوانند، می‌توانند زبان مشترک این دو بخش باشند.

وی اظهار کرد: اظهار نظر، اختلاف نظر و اختلاف سلیقه بین این دو بخش، وجود داشته؛ ولی با یکدیگر صحبت کردند و نهایتاً شورای تحول تصمیم گیری کرده است. برخی اساتید دانشگاه بعد از اینکه با روحانیون به گفتگو می‌نشینند، اظهار می‌کنند که ما تصور نمی‌کردیم اینطور تخصصی و منطقی بحث شود.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با اشاره به تلاش برای تالیف کتاب از دل این برنامه‌ها، گفت: استاد و دانشجو به کتاب نیاز دارند. تخمین زده‌ایم که از دل برنامه‌ریزی‌های جدید بین هفت هزار تا ۱۰ هزار کتاب متولد می‌شود.

وی افزود: در حال حاضر ما حدود ۵۰۰ کتاب در خط تولید داریم. تا کنون ۵۰ کتاب هم منتشر شده که جزو کتابهای درسی شده است.

حداد عادل با بیان اینکه ما ملزم به تحول در علوم انسانی شده‌ایم، ولی لوازم این کار  چنان که باید، فراهم نیست،  گفت: تحول علوم انسانی یک کار قطعی، دفعی و موقت نیست. یک فرآیند است و باید مستمر باشد و نمی‌توان گفت ظرف یک یا پنج سال به پایان می‌رسد. در علوم انسانی چنین چیزی معنا ندارد.

وی ادامه داد: ما ۹ سال پیش به این نتیجه رسیدیم که تحول در علوم انسانی محتاج یک پژوهشگاه راهبردی در علوم انسانی است. برنامه‌های ما نیاز به مطالعه و ارزیابی دارد، بازخوردهای آن بررسی و سنجش شود، کتابها باید بررسی شوند، مطالعات تطبیقی انجام شود و … متناسب با هر رشته باید یک پژوهشکده با گروه تحقیقاتی داشته باشیم که اعضای آن وظیفه دیگری نداشته باشند و روزانه به بررسی این موارد بپردازند.

حداد عادل با بیان اینکه پیشنهاد تاسیس این پژوهشگاه به شورای عالی انقلاب فرهنگی داده شد، ولی با مخالفت رییس وقت این شورا مواجه شد، تشریح کرد: ما از ترس اینکه اصل مسئله زیر سوال نرود، پیشنهاد خود را پس گرفتیم و بعد از آن نیز به طریق اولی زمینه این کار وجود نداشت.

وی توضیح داد: بعد از این مسأله، ما حرف‌هایی می‌شنیدیم که از تعجب شاخ در می‌آوردیم! که «علم، علم است، غربی و شرقی ندارد، اسلامی و غیر اسلامی ندارد!» حرفهای عجیبی که من رغبتی به تکرار آن ندارم. در این فضا انتظار کمک، انتظار عبثی بود.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، به رویکرد دیگری در مواجهه با علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و گفت: واقعیت دیگر این است که برای ایجاد تحول در علوم انسانی نمی‌توان رشته‌های موجود را تعطیل کرد تا تحول اتفاق بیفتد. برخی دوستان حسن‌نیت داشتند و عضو شورا بودند و از اول شورا عقیده داشتند که این علوم انسانی، غربی است، جهان‌بینی مادی دارد و با اعتقادات ما سازگار نیست و بنابراین اولین کاری که باید شود، این است که همه این رشته‌ها باید تعطیل شود تا ما برنامه جدید دهیم.

وی با بیان اینکه ما تجربه تعطیلی دانشگاه‌ها در اول انقلاب را داشتیم، عنوان کرد: نمی‌شود این همه متقاضی علوم انسانی را متوقف کرد و اساتید و دانشجویان را بلاتکلیف گذاشت، این کار باعث ایجاد یک مسأله اجتماعی می‌شود. با این وسعت و عمق علوم انسانی، نمی‌توان ظرف دو سه سال این کار را انجام داد. این دوستان، این موضوع را برنتافتند.

حداد عادل تاکید کرد: ما باید این هواپیما را در حال پرواز تعمیر کنیم؛ این واقعیت علوم انسانی است.

وی به اهمیت همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم با شورای تحول در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: ضعف بزرگ ما و مشکل بزرگ ما تاکنون همین بوده است. در گذشته تا قبل از دولت جدید، ما از میزان این همکاری راضی نبودیم. با تصویب خود مسئولان وزارت علوم، برنامه‌ای تدوین و تصویبو به دانشگاه‌ها ابلاغ شد، همان وزارت علوم از سمت دیگر بخشنامه کرد به دانشگاه‌ها که شما می‌توانید در مورد رشته‌ها خودتان برنامه بدهید.

وی عنوان کرد: ما مشکلی با برنامه دادن دانشگاه‌ها نداریم ولی تغییرات اعمال شده را برای ما در شورای تحول بفرستند که ما هم نظر دهیم. ولی این کار را نمی‌کنند یعنی نقض غرض ایجاد می‌کنند و چوب لای چرخ می‌گذارند.

حداد عادل اظهار امیدواری کرد: با تغییرات ایجاد شده این مشکلات اتفاق نیفتد و ادامه داد: ای کاش مسئولان وزارت علوم هم در این برنامه حضور داشتند.

وی اظهار کرد: ساختار شورای تحول باید تغییر کند. داشتن چند اتاق یا طبقه برای چنین کار عظیمی، با این شرایط امکان‌پذیر نیست. مرتب می‌گویند بودجه نیست و حقوق کارمندان ما را قطع می‌کنند. باید برای چنین تحولی لوازم از هر جهت فراهم شود.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، چاپ کتاب را یکی دیگر از مشکلات این شورا دانست و گفت: کتاب‌ها از دل این برنامه‌ریزی‌ها بیرون می‌آید، ما بنا بر این داشتیم که همه کتابهای خودمان و مطالعه تدوین کتابهای علوم انسانی دانشگاهی را به سازمان سمت بسپاریم. چون اگر به انتشارات متفرقه بسپاریم، با این وضعیت و مشکلات چاپ و نشر گرفتار می‌شویم.

وی به اشاره به وظیفه سازمان سمت ادامه داد: فلسفه ایجاد سازمان سمت همین است که در مسیر تحول علوم انسانی و ایجاد علوم انسانی اسلامی، کتابهایی چاپ و تألیف کند. تألیف را ما بر عهده گرفتیم ولی آن‌ها متاسفانه از عهده چاپ هم بر نمی‌آیند. سازمانی با این ساختمان و تعداد کارمندان در حدود دوسال گذشته، ۲۰ کتاب هم برای ما چاپ نکرده است.

حداد عادل با اظهار خوشنودی از تشکیل ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی، عنوان کرد: خوشبختانه در حوزه غیر از  مجمع عالی علوم انسانی اسلامی و غیر از انجمن‌های تخصصی و شورایی که تشکیل دادند، اخیرا با مدیریت آیت‌الله اعرافی، یک ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی تشکیل شده و ما از آن استقبال کردیم و امیدواریم توجه عالیترین سطح مدیریت حوزه، به مسأله علوم انسانی باعث تقویت همکاری‌های ما با حوزه شود.

وی به ضرورت ورود دانشگاه‌ها به تحول علوم انسانی اسلامی، اشاره کرد و گفت: باید دانشگاه‌ها در این زمینه فعال باشند. ولی سوالی که وجود دارد، این است که دانشگاه‌ها چگونه باید وارد شوند که کار از دست نرود. باید الگویی در این تحول حاکم باشد و ما به دنبال راهی هستیم که هم نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی و نظر رهبری را تامین کنیم و هم در دانشگاه‌ها فعال باشند. دانشگاه‌هایی مثل دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و …. علاقه به همکاری نشان دادند و ما به دنبال نزدیک کردن این دو بخش هستیم.

حداد عادل، قرار دادن یک موضوع مشخص برای هر سال در کنگره‌های آینده علوم انسانی را پیشنهاد داد تا در همان موضوع مقاله به کنگره ارسال شود و گفت: در غیر این صورت، هر کسی در هر موضوعی مقاله نوشت و در کارگروه خواند، تنها مقاله چاپ می‌شود و در قفسه می‌ماند.

وی همچنین گفت: اولویت مهم طرح این سوال است که اسلامی کردن علوم انسانی به چه معناست؟ این موضوع باید از اجمال به تفصیل برسد و مشخص شود در هر رشته چه معنی دارد؟

حداد عادل پرداختن به مبانی فلسفی علوم انسانی اسلامی را موضوع مهم دیگری عنوان کرد و گفت: فلسفه اسلامی که اوج آن در حکمت صدرایی است، در تاریخ از معرفت شناسی و هستی شناسی تجاوز نکرده است. ما بر خلاف اروپایی‌ها از دل فلسفه خودمان، فلسفه‌های کاربردی بیرون نکشیده‌ایم. فلسفه علوم طبیعی بر پایه مبنای اسلامی، تدوین نکرده‌ایم. ما فلسفه علوم مختلف را تدوین نکرده‌ایم.

وی تاکید کرد: اسلامی کردن مستلزم آن است که این مبانی مکتبی و جهان بینی فلسفی خودمان را که از دل آن‌ها یک عالم زاده می‌شود، باید مشخص کنیم. در غرب این کار انجام شده است و ۴۰۰ سال سنت و تجربه در این کار دارند. ما ۴۰ سال است که به این فکر افتادیم. این می‌تواند موضوع یکی از کنگره‌ها باشد.”

حداد عادل در پایان موضوع فضای مجازی و تاثیر آن در زندگی بشر امروز را موضوع مهم دیگری دانست که باید متخصصین علوم انسانی آن را مورد بررسی قرار دهند.

منبع: ايسنا