درون مغازه قدم می‌زنم. به حس و حال عجیب این وسایل فکر می‌کنم. به آدم‌هایی که به رغم وجود دغدغه‌های زیادی که دارند ساعت‌ها در کلاس درس نشسته‌اند، آموزش دیده‌اند و بعد با حوصله و دقت تراشیده‌اند و بُرش داده‌اند. شاید آنها برای دقایقی دیوارها و حفاظ‌های زندان را از یاد برده‌اند، از زمختی و سختی فاصله گرفته‌اند، از غم و اندوه و خشم رها شده‌اند و  با ظرافت و دقت اثری هنری خلق کرده‌اند. به قول توران میرهادی آنها غم بزرگ را به کار بزرگ تبدیل کردند.

در حوالی زندان وکیل‌آباد مشهد، حاشیه میدان تربیت فروشگاه صنایع دستی قرار دارد که روی شیشه‌اش نوشته شده «صنایع دستی حامی زندانیان». پشت ویترین، موتور چوبی قرار گرفته که ابعادش حدود دو متری می‌شود و تمامی جزئیات یک موتور واقعی را دارد. به سازنده‌اش فکر می‌کنم؛ به اینکه برای ساخت چنین اثری با این ظرافت چقدر زمان گذاشته است، شاید خودش موتور سوار است یا حداقل موتور دوست دارد که تا این حد دقیق ذره‌ذره اجزای موتور را روی چوب کنده‌کاری کرده و بُرش داده است.

مغازه مملو از صنایع دستی است. از قالیچه دست‌باف تا جاجواهری، از جاکلیدی تا مجسمه و تسبیح چوبی. گویی این وسایل با ساده‌ترین ابزار درست شده‌اند. خبری از زرق و برق و ویژگی‌های لاکچری در وسایل هنری نیست و همه چیز در نهایت سادگی و زیبایی قرار دارد. اغلب کارها با چوب ساخته شده و ار همه بیشتر یک کشتی که سایزش حدود سه متری می‌شود و با تمام جزئیاتش با دقت و حساسیت خاصی طراحی شده، داخل مغازه خودنمایی می‌کند.

علیرضا اُنسی، مسئول فروشگاه مردی حدودا ۵۰ساله‌ است. او با بیان اینکه تمام وسایل اینجا ساخته دست زندانیان همین زندان وکیل‌آباد است، می‌گوید: داخل زندان کارگاه‌های مختلفی برگزار می‌شود و اساتید مجربی نیز در این کارگاه‌ها حضور دارند. زندانیان می‌توانند در این کلاس‌ها شرکت کنند و آموزش‌های لازم را ببینند و در نهایت هم مدرک معتبر فنی حرفه‌ای به زندانیان داده می‌شود. هر تولیدی که داخل زندان داشته باشند نیز در این فروشگاه به فروش می‌رسد و عواید فروش آن هم به خود زندانیان می‌رسد.

آقای اُنسی در موردزندانی شدنش بیان می‌کند: من در ۳۶ سالگی به جرم اعتیاد زندانی شدم. چون مواد همراه من مقدارش مثلا ۵۰ گرم بود، سال ۸۷ به من حبس ابد دادند. آن زمان جرم حمل مواد خیلی بالا بود، ولی بعد از تحمل ۱۴ سال حبس به من عفو خورد و آزاد شدم. از وقتی آزاد شدم این مغازه  صنایع دستی و غرفه صنایع دستی داخل سالن ملاقات دست من است و خرید و فروش صنایع دستی داخل زندان را انجام می‌دهم. سپاه نیز لطف کرده و یک سوله به من داده. در آنجا زندانی‌هایی که آزاد شدند  مشغول به کار هستند و مخارج زندگی‌شان را از این طریق تامین می‌کنند.

او  با اشاره به اینکه من الان طراح دکوراسیون داخلی شده‌ام و درحال حاضر آنقدر حجم کارم زیاد و سرم شلوغ است که به بدقولی معروف شده‌ام، ادامه می‌دهد: قبل از اینکه وارد زندان شوم آموزشی ندیده بودم و هیچ سررشته‌ای در این زمینه نداشتم ولی در کل به هنر، چوب و موسیقی علاقه داشتم. فعالیتم در این زمینه از داخل زندان آغاز شد و آنجا آموزش دیدم و با ساختن گیتار شروع کردم. کار چوب را از زندان یاد گرفتم. زندان در اینکه من شغل مورد علاقه‌ام را انجام دهم، خیلی به من کمک کرد. مراکز مشاوره زندان خیلی خوب هستند و در ایجاد خودباوری در من خیلی کمک کردند. از این طریق توانستم یک مغازه بگیرم و شروع به کار کنم و کم‌کم کارهای قشنگ‌تری زدم و از ذهن خودم و مشاوره‌های دیگران استفاده کردم. به تدریج کار نجاری هم انجام دادم در صورتی که من مهارتی در کار ام‌دی‌اف نداشتم ولی آن را هم انجام دادم و درحال حاضر جزو شرکت‌های معتبر خصوصی در مشهد درزمینه ام‌دی‌اف و دکوراسیون داخلی هستیم. بیشتر این آموزش‌ها را از داخل زندان دیدم و با توجه به علاقه زیادی که به کار چوب داشتم ابتدا در داخل زندان چند کار مثل کتابخانه، میز و… زدم و وقتی هم که بیرون آمدم این کار را رها نکردم. الان هم سپاه یک سوله در اختیارم قرار داده که بچه‌های زندانی آنجا کار می‌کنند و من نیز به عنوان کارآفرین شناخته شدم. من خودم خواستم این کار را ادامه دهم چون به آن علاقه داشتم و با تلاش و ممارست به مراحل بالاتر رسیدم. چند دکور داخل زندان زدم و وقتی از زندان بیرون آمدم باز هم آموزش دیدم و تمرین و تلاش کردم تا درنهایت مهارتم بیشتر شد.

 

انسی با اشاره به دوران تلخ گذشته می‌گوید: من زمانی که مواد مصرف می‌کردم، مریض بودم و وقتی که توانستم ترک کنم و سلامتی‌ام را پیدا کنم، نسبت به توانایی‌هایم  به خودباوری رسیدم و مطمئن شدم که می‌توانم انسان سالم و درستی باشم و کار مثبت و سازنده انجام دهم؛ درنتیجه انگیزه بیشتری به دست آوردم و  در کار چوب و دکوراسیون داخلی مشغول شدم.

وی در خصوص درآمدش می‌گوید: من داخل زندان که بودم درآمدم خیلی خوب بود چون کار گروهی و کار خوب انجام می‌دادم. صنایع دستی که تولید می‌کردیم خوب بود، کیفیت داشت و برای عرضه ما، تقاضا نیز وجود داشت و درنهایت زیاد می‌فروختیم؛ بنابراین حتی زمانی که داخل زندان هم بودم فروشم خوب بود و الان هم که بیرون آمده‌ام خیلی شرایط بهتر شده است.

این کارآفرین با بیان اینکه امیدوار است مابقی زندانیان هم مانند خودش حمایت شوند، عنوان می‌کند: من به دلیل اینکه خودم داخل زندان بودم، دوست دارم از این کار حمایت کنم چون خودم این کار را انجام می‌دادم و می‌دانم حتی مبالغ اندکی مثل ۵۰هزار تومان و ۱۰۰هزار تومان برای یک زندانی و خانواده‌اش چقدر خوشحال‌کننده و ارزشمند است و تا چه میزان می‌تواند به اقتصاد خانواده زندانی کمک کند. روی این حساب دوست دارم این کار را ادامه دهم و ادعایی هم ندارم که دارم کار خیر انجام می‌دهم چون این کار برای من درآمد نیز دارد، ولی درآمدش آنچنان نیست و ممکن است سر سال حتی ببینم درآمدم با مخارج یکی شده و سودی نداشته است، ولی کار دکوراسیون داخلی که در کنار این مغازه انجام می‌دهم درآمدش خوب است و از آن طریق زندگی‌ام را می‌گذرانم.

او  درخصوص کار دکوراسیون داخلی که منبع درآمدش است، توضیح می‌دهد: همانطور که گفتم سپاه یک سوله به من داده است، اجاره هم از من نخواستند و فقط یک خدمات جزئی خواستند و من آنجا کارآفرینی کردم و مدیر اجرایی‌اش هستم. حدود نصف نیروهای شاغل در این سوله زندانی‌های آزاد شده‌اند. من به همراه مابقی زندانی‌های آزاد شده که کار هنری یاد گرفته‌اند، آنجا مشغول به کار هستیم. امیدوارم بتوانیم این کار را گسترش دهیم و زندانی‌های بیشتری مشغول به کار شوند. این کار  حرکت خیلی مثبتی است چون زندانی‌ها زمانی که آزاد می‌شوند و بیرون می‌آیند در بیشتر مواقع شغل، درآمد و حمایتی ندارند و ممکن است بعد از یک مدت مجبور شوند برای گذراندن زندگی و امرار معاش و تامین خانواده دوباره به خلاف رو بیاورند، ولی اگر این حمایت‌ها باشد من قسم می‌خورم که از ۱۰۰ نفر زندانی حداقل ۵۰ درصدشان تغییرات زیاد و مثبتی خواهند کرد. وقتی که مثلا من بخاطر خلاف زندانی می‌شوم، این موضوع قطعا روی بچه کوچک من خیلی تاثیرات منفی می‌گذارد و چالش‌های اجتماعی و ناهنجاری‌های اجتماعی نسل بعدی و فرزندان ما را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. این کار بسیار پسندیده‌ای است که از کار صنایع دستی و زندانی‌هایی که آزاد می‌شوند حمایت کنیم.

بیات، سرپرست اشتغال و کارآفرینی زندان‌های خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: آموزش‌های هنری که به زندانیان داده می‌شود دو دسته هستند؛ یکسری آموزش‌ها از طریق فنی و حرفه ای و یکسری از طریق صنایع دستی است. کیفیت آموزش‌هایی که افراد در داخل زندان می‌بینند با آموزش‌های یک نفر در کلاس‌های بیرون هیچ تفاوتی ندارد. درخصوص صنایع دستی با اداره صنایع دستی قرارداد داریم که مربی به ما معرفی کنند و یا ما مربی را به صنایع دستی معرفی می‌کنیم و صنایع دستی مربی را به لحاظ هنری احراز هویت می‌کند و اگر صلاحیت داشته باشد به ما معرفی و تائید می‌شود و ما کلاس‌ها را برگزار می‌کنیم. به لحاظ ارزش مدرک هیچ تفاوتی بین کسی که داخل زندان این دوره‌ها را گذرانده با کسی که بیرون از زندان دوره می‌گذراند، وجود ندارد و مدرکی که یک زندانی می‌گیرد هم به همان میزان معتبر است.

وی در خصوص آموزش‌های فنی و حرفه‌ای می‌گوید: سازمان فنی و حرفه‌ای مربی‌های مطرحی که در شهر کلاس برگزار می‌کنند را به ما معرفی می‌کند. بعد از برگزاری کلاس‌ها و آموزش به هنرجو از آنها آزمون گرفته می‌شود و اگر قبول شوند گواهینامه معتبر فنی و حرفه‌ای به آنها تعلق می‌گیرد. هنرجوها باتوجه به مدرک فنی و حرفه‌ای که در زندان به آنها می‌دهند، می‌توانند در بیرون از زندان جواز کسب بگیرند و شاغل شوند. حتی سازمان صنایع دستی روالی دارد که افرادی که دوره‌های صنایع دستی را گذراندند و احراز شده که هنرمند هستند می‌توانند وام خود اشتغالی بگیرند.

بیات در خصوص بازاریابی و فروش این محصولات ادامه می‌دهد: صددرصد مبلغ به خود فرد زندانی اختصاص داده می‌شود. هنرجو هر محصولی را که تولید کند بعد از فروش، تمام مبلغ آن به خود فرد پرداخت می‌شود.

منبع:ایسنا