مدیریت شهری اصفهان که فعالیت خود را با شعار “شهر زندگی” آغاز کرد، این روزها در تلاش برای پوشاندن جامه عمل به این شعار کلیدی، با تکیه بر مدل جدیدی از تفکر حاکم بر شهر است.
شهرداری اصفهان از همین روزهای ابتدایی فعالیتش، حرکت در مسیر تغییر نگرش در حکمرانی مدیریت شهری و هم افزایی و ارتقاء بهره‌وری سازمانی، با بهره‌گیری از مبانی مدل شهر همگرا را برای رسیدن به شهر زندگی با تکیه‌بر مبانی اسلامی آغاز کرده است.
محسن رنجبر_معاون مالی و اقتصادی شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، به تشریح مدل اداره مالی شهرداری و به‌تبع آن شهر اصفهان در این دوره از فعالیت مدیریت شهری پرداخت و اظهار کرد: مدل تدوین‌شده برای مجموعه معاونت مالی و اقتصادی شهرداری به‌مرور و با معرفی ابعاد و شاخصه‌های آن، برای شهروندان تبیین خواهد شد.
وی با اشاره به برگزاری این دوره انتخابات شورای اسلامی شهر اصفهان، گفت: گروهی از دوستداران انقلاب و شهر اصفهان با عنوان مجمع نیروهای انقلاب با شعار “اصفهان، شهر زندگی” در این دوره از انتخابات شرکت کردند. پیش از آغاز رقابت‌های انتخاباتی، بر روی این شعار کار شد و طی فرایندی، افراد سیاست‌گذار برای نمایندگی مردم در شورای شهر پیشنهاد شدند. پس‌ازآن در تبلیغات انتخاباتی عنوان شد که ما به دنبال تبدیل اصفهان به شهر خوب زندگی هستیم.
معاون مالی و اقتصادی شهرداری اصفهان با بیان اینکه شاید در آن زمان نمی‌شد این شعار کلیدی را تشریح کرد، گفت: پس از انتخابات و در چندین جلسه ازجمله مراسم معارفه شهردار اصفهان پیرامون این شعار صحبت شد، ازجمله اینکه ما شهر زندگی را شهر اسلامی با مشخصات کامل آن می‌دانیم، به‌طوری‌که در این شهر باید زیبایی، نشاط زندگی، آسایش در سایه مشارکت‌های اجتماعی و تعاون وجود داشته و زمینه تکامل انسان را به سمت قرب الهی فراهم کند.
رویکرد حکمروایی همگرا برای رسیدن به شهر اسلامی
وی با بیان اینکه برای رسیدن به شهر اسلامی به‌عنوان خاستگاه مدیریت شهری مدلی لازم است، توضیح داد: مدلی که برای رسیدن به شهر زندگی به آن توجه می‌شود ساختار و نحوه حکمروایی مطلوب شهری است، درعین‌حال که برای رسیدن به حکمروایی مطلوب شهری، رویکرد مترقی نوینی به نام شهر همگرا وجود دارد که این مدل‌ها مدنظر ما برای تمام قسمت‌های شهر و شهرداری است. در یک حکمروایی همگرا تمامی اجزا و مؤلفه‌های سیستم مدیریت شهری در قالب شبکه‌ای تکمیل و پشتیبانی‌کننده ساختاردهی می‌شود. در این رویکرد با بهره‌گیری از چارچوب‌ها و اصول انسجام دهنده تعارضات درون سیستمی و بین بخشی به حداقل رسیده و باهمگرایی منابع مسیر حرکت به سمت شهر مطلوب اسلامی که شایسته هر شهروند اصفهانی است تسریع و تقویت می‌شود.
رنجبر به تفاوت حکمروایی و حکمروانی اشاره و تصریح کرد: به بیان ساده، تفاوت حکمروایی و حکمرانی این است که حکمرانی از بالا به پایین است، درحالی‌که حکمروایی مشارکتی است، یعنی به دنبال این هستیم که تمام نیازها، کمبودها و ظرفیت‌های شهر را با اجماع مردم به دست آوریم. در حکمرانی مردم بر اساس شعارهایی به گروهی اعتماد کرده و به آن‌ها رأی می‌دهند تا به‌عنوان سیاست‌گذاران، سیاست‌ها را به تمام بدنه تسری دهند، نوعی مشارکت در آن است اما بعد از مشارکت اولیه، سیستم حاکم منویاتی که فکر می‌کند مردم به آن رأی داده‌اند را به سمت پایین ساری و جاری می‌کند. در حکمروایی مسئله مشارکت مردم، نهادینه و همچون نسبت ماهی و آب است، به‌طوری‌که شهرداری بدون مردم معنا ندارد.
تبیین چشم‌انداز شهر، اولین گام در تحقق شهر همگرا
وی با یادآوری اینکه در دنیا روش‌های مختلف علمی برای رسیدن به این مدل وجود دارد، گفت: یکی از نزدیک‌ترین این روش‌ها، مدل شهر همگرا هست، چون پایه این مدل حکمروایی و مشارکت است، اولین کاری که در مدل شهر همگرا باید انجام دهیم این است که چشم‌انداز شهر را به‌درستی تبیین و تفهیم کنیم، به‌گونه‌ای که تمامی ذی‌نفعان مدیریت شهری و به‌ویژه شهروندان درک صحیح و مشخصی از آینده ترسیم شده شهر داشته باشند. چشم‌انداز باید بلندمدت و افق بلندتری نسبت به برنامه داشته باشد. چشم‌انداز شهر اصفهان منطبق با سند ۱۴۰۴ از پیش تدوین‌شده و الان هم شهرداری در راستای تحقق این سند حرکت می‌کند و حتی برنامه ۱۴۰۵ که شورای شهر پنجم مصوب کرد به چشم‌انداز ۱۴۰۴ نگاه شده است.
معاون مالی و اقتصادی شهرداری اصفهان ادامه داد: در طرح جامع راهبردی شهر اصفهان که شهرداری با مشارکت اداره کل راه و شهرسازی آماده می‌کرد تلاش شد یک چشم‌انداز راهبردی ۱۰ ساله تدوین شود که به تصویب نرسید. ما بر اساس چشم‌انداز ۱۴۰۴ و به‌احتمال‌زیاد چشم‌انداز جدیدی که شهردار اصفهان در ابتدای فعالیت این دوره از مدیریت شهری با مشارکت شورای شهر و نخبگان تدوین خواهد کرد، حرکت می‌کنیم.
وی با بیان اینکه هدف غایی مدیریت شهری و مدیریت غیرشهری همچون سازمان‌های دولتی، عمومی و خصوصی و مردم باید این باشد که شهر را به چشم‌انداز آن برسانند، افزود: چشم‌اندازی که به‌صورت مشارکتی تدوین‌شده و همه اتفاق‌نظر دارند که باید به آن برسیم. یکسری ورودی‌ها در تکنیک شهر همگرا خواهیم داشت که یکی از آن‌ها، آسیب‌شناسی برنامه‌ها و اقدامات قبلی است.
آسیب‌شناسی اقدامات گذشته بدون توقف در حرکت شهرداری
در ادامه رنجبر با بیان اینکه مطابق با رویکرد علمی گام نخست در هرگونه برنامه‌ریزی را بررسی و تحلیل آسیب شناسانه از روندهای موجود و حاکم بر ساختار مدیریت شهری و همچنین تحلیل وضع موجود می‌دانیم و با اعلام اینکه در مسیر آسیب‌شناسی بدون آنکه حرکت شهرداری کند شود و یا خللی در جریان امور اتفاق افتد، آسیب‌شناسی اقدامات قبلی را آغاز می‌کنیم، گفت: پس‌ازآن شرایط موجود را می‌سنجیم، فارغ از مباحث مالی، اینکه مجموعه شهرداری در مسیر حرکت به‌سوی چشم‌انداز بوده و در حال حاضر بین مسیر قرار دارد، سؤال دیگری است که ما از کجا می‌خواهیم برنامه شهر همگرا را شروع کنیم.
وی خاطرنشان کرد: آسیب‌شناسی گذشته به ما درس می‌دهد که کجا از ظرفیت‌های شهر به‌درستی استفاده کرده و کجا نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم، برای تدوین برنامه بعدی، نقاط قوت تقویت و نقاط ضعف برطرف می‌شود، اینکه وضعیت کنونی کجاست و باید به کجا برسیم و شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب را برای ما مشخص می‌کند.
معاون شهردار اصفهان ادامه داد: در کنار آسیب‌شناسی اقدامات قبلی و بررسی شرایط موجود، یک ورودی دیگر از مشارکت ذی‌نفعان وجود دارد که در مدل‌های علمی، مقاطع مختلفی دارد، اینکه مشارکت را در اطلاع‌رسانی ببینید یا مشارکت را تا سطح قدرت دهی به ذی‌نفعان ببرید، به‌طوری‌که در انجام امور اجازه ورود داشته باشد تا مشارکت را با اعمال قدرت خود محقق کند.
از مشارکت ذی‌نفعان تا پاسخ به دغدغه‌های آن‌ها در چشم‌انداز شهر
وی با بیان اینکه هدف مطلوب مدیریت شهری مداخله مؤثر و قدرت دهی به ذی‌نفعان در تصمیم سازی، اداره و نظارت بر عملکرد شهر و با توجه به لزوم انجام فرهنگ‌سازی مناسب در این مسیر، گفت: مشارکت ذی‌نفعان امری ضروری است تا ببینیم درصورتی‌که در اداره شهر نقش داشتند چه اقداماتی انجام می‌دادند و یا ضعف‌ها و ظرفیت‌های اصفهان از دیدگاه آن‌ها چیست. این ذی‌نفعان از داخل تا بیرون سازمان و از افراد متخصص و خبره تا شبکه شهروندان دسته‌بندی می‌شوند. سؤالاتی مطرح می‌شود که از چشم‌انداز و برنامه‌های قبلی می‌آید و خروجی آن دغدغه‌های مردم خواهد بود که برنامه بعدی برای رسیدن به چشم‌انداز باید پاسخگوی این دغدغه‌ها باشد.
رنجبر یکی دیگر از ورودی‌های شهر همگرا را بررسی کلان‌روندهای شهر دانست و گفت: باید ببینیم روندهایی که در شهر حاکم است شهر را کجا می‌برد. مدلی به نام مدل STEEP وجود دارد که مباحث اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و فناورانه را دربرمی‌گیرد. به‌عنوان نمونه، جمعیت یکی از شاخصه‌ها در مباحث اجتماعی است که باید ببینیم کلان‌روند آینده جمعیت اصفهان حاکی از این است که جمعیت اصفهان در درازمدت به سمت پیر شدن یا جوان شدن می‌رود و به اقتضای آن برنامه ویژه‌ای در شهر باید مدون و اجرا شود. اگر کلان‌روند شهر به سمت پیر شدن می‌رود باید زمینه‌هایی در شهر فراهم کنیم که کهن‌سالان بتوانند زندگی راحتی داشته باشند.
تحقق شاخص‌های شهر همگرا بر اساس مبانی اسلام
وی با تأکید بر اینکه در مرکز توجه مدل شهر همگرا باید امنیت، آسایش و رفاه و کیفیت زندگی برای مردم فراهم شود، خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که همه شاخصه‌های این مدل بر اساس نگاه اعتقادی ماست، یعنی وقتی می‌گوییم امنیت، منظور امنیتی است که اسلام برای انسان تعریف کرده و همین‌طور رفاه و کیفیت زندگی که در دل آن‌ها باید مباحث اسلامی و شهر اسلامی دیده شود.
معاون مالی و اقتصادی شهرداری اصفهان یادآور شد: کلان‌روندها به ما می‌گوید که اگر وضعیت شهر را رها کنیم و به مباحث اجتماعی یا فنی توجهی نداشته باشیم به کجا خواهیم رسید. جریان فناورانه به‌گونه‌ای است که اداره شهر را در آینده تحت تأثیر قرار می‌دهد. نمونه آن تاکسی است که امروز با گذشته تفاوت پیداکرده است. همچنین استارت آپ ها که می‌توانند در خدمات شهری نقش مهمی ایفا کنند. الان پیمانکارانی داریم که هر صبح نظافت شهر، جمع‌آوری پسماند و انتقال آن را انجام می‌دهند، درحالی‌که ممکن است در آینده جوانان استارت آپی راه‌اندازی و این کار را به‌صورت محله‌ای مدیریت کنند.
وی با اشاره به اهمیت مباحث اقتصادی به‌ویژه در شرایطی که کشور تحت تحریم‌های ظالمانه و دشمنی‌های خارجی و همچنین سوء مدیریت‌های داخلی با مشکلاتی همچون تورم مواجه است، گفت: مباحث اقتصادی نیز در کلان‌روندها دیده می‌شود.
رنجبر ورودی پنجم را اسناد بالادستی عنوان کرد و افزود: سند آمایش سرزمین، برنامه ششم توسعه، سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ یا سند پایه الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از اسناد بالادستی معتبر در سطح ملی هستند. برخی از این اسناد نیز مربوط به شهر اصفهان است مثل سند جامع حمل‌ونقل و ترافیک یا طرح جامع و تفصیلی شهر.
ورودی‌های ۵گانه شهر همگرا برای رسیدن به سند چشم‌انداز
معاون شهردار اصفهان با بیان اینکه به‌طورکلی ۵ ورودی در مدل شهر همگرا برای تدوین برنامه آینده شهر داریم، گفت: اینکه در گذشته به چه صورتی عمل شده، اکنون به چه صورت عمل می‌شود و در آینده چه اتفاقی می‌افتد نیز بررسی و سپس برنامه‌ای تدوین می‌شود که برای رسیدن به چشم‌انداز، طرح‌ها، اهداف، راهبردها، سیاست‌ها و طرح‌های عملیاتی مشخص باشد. همه این‌ها مجموعه‌ای است که ازیک‌طرف برنامه راهبری است و از طرف دیگر شاخص گذاری و عملیاتی می‌شود. برنامه راهبردی مسیر حرکت به سمت چشم‌انداز را مشخص می‌کند و برنامه عملیاتی اندازه حرکت را با توجه به منابع و شکاف‌های موجود تنظیم می‌کند.
وی اضافه کرد: در برنامه عملیاتی ما همه این موارد را شاخص گذاری می‌کنیم. در اهداف کلان به دنبال این هستیم که کمیاتی تغییر کند و شاخص‌هایی پیامدی برای شهر مشخص شود، حتی چشم‌انداز نیز می‌شود، به‌طوری‌که وقتی می‌گوییم اصفهان شهر اسلامی است، مشخص باشد بر اساس چه شاخص‌هایی است. باید شاخصی پیدا کنیم که بتوانیم پاسخگو باشیم، چراکه اگر در کیفیت باقی بماند هرکسی از ظن خودش فکر می‌کند به شهر اسلامی رسیده است.
رنجبر با بیان اینکه پس از تعیین شاخص‌های پیامدی، باید شاخص‌های عملیاتی برای شهر مشخص باشد، گفت: درنهایت در ذیل همه این‌ها اقداماتی تعریف می‌شود.
مشارکت مردم در همه فرایندها حرف اول و آخر را می‌زند
وی خاطرنشان کرد: آنچه اشاره شد مدلی است که برای رسیدن به شهر خوب زندگی در نظر داریم، چه مدل‌هایی لازم دارد و چه گام‌هایی باید برداشته شود، درعین‌حال که در همه این موارد مشارکت مردم حرف اول و آخر را می‌زند، فارغ از اینکه یکی از ورودی‌های ما نظرات ذی‌نفعان بود، در هر قسمتی می‌توان اثر ذی‌نفعان و مردم را دید.
معاون مالی و اقتصادی شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه هر شهر به مناطق، محلات و خانه‌های شهروندان تقسیم می‌شود، گفت: ما برای یک‌خانه نمی‌توانیم برنامه مشارکتی داشته باشیم اما برای محله می‌توانیم برنامه ارتقاء کیفی با مشارکت اهالی محله داشته باشیم. این محلات با هم برنامه منطقه و مناطق در کنار هم برنامه شهر را مشخص می‌کنند. در گام‌های متعالی شهر همگرا مرزبندی بین منطقه‌ای حذف‌شده و پیکره شهر در قالب یک جسم واحد نگریسته شده و عدم تعادل‌های فضایی و کمبود دسترسی به خدمات اساسی شهری در قالب یک ساختار همگرا مورد بررسی قرارگرفته و سرانه‌های کاربری‌ها نه سطح منطقه بلکه در کوچک‌ترین واحد ساختارمند تقسیمات شهری یعنی محلات مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه شهرداری مأموریت‌های مختلفی دارد، توضیح داد: ۵ مأموریت شامل حمل‌ونقل و ترافیک، خدمات شهری، فرهنگی و اجتماعی، پشتیبانی فنی و شهرسازی و معماری دارد که لزوماً با معاونت‌های شهرداری یکی نیست. شهرداری برای این ۵ مأموریت با مدل شهر همگرا برنامه‌ریزی می‌کند. یکی از این مأموریت‌ها، پشتیبانی است که معاونت مالی و اقتصادی نیز ذیل آن قرار دارد.
رنجبر در خصوص برنامه معاونت مالی و اقتصادی اظهار کرد: باید همان ۵ ورودی در مدل شهر همگرا در این زمینه نیز تعریف شود؛ آسیب‌شناسی اقتصادی، بررسی وضعیت موجود، مشارکت با ذی‌نفعان، توجه به اسناد بالادستی و کلان‌روندها و در نهایت پیشنهادها برای رسیدن به چشم‌انداز مطرح شود.
وی با بیان اینکه ما هم‌اکنون در این مرحله هستیم، گفت: برنامه‌ها برای معاونت مالی و اقتصادی خارج از این چارچوب نیست، چراکه در غیر این صورت اعتقاد به مدل شهر همگرا ندارم. اگر برنامه را بدون توجه به این شاخص‌ها اجرا کنیم، میزان موفقیت ما در اجرای برنامه‌ها به شانس و اقبال برمی‌گردد. پس باید صادقانه عنوان کنم که درحالی‌که حاضر در این مرحله قرار داریم.
منابع مالی همچون خون در رگ‌های سازمان است
معاون مالی و اقتصادی شهرداری اصفهان با اعلام اینکه تا چند ماه آینده با مدل‌های شهر همگرا، برنامه‌های آینده شهرداری مشخص می‌شود، توضیح داد: برخی از این موارد نیاز به تغییر پارادایم دارد. یک نمونه که روی آن فکر شده است، تأمین درآمد شهر است که حرف‌وحدیث‌هایی در آن وجود دارد و کسی نمی‌تواند منکر آن شود، اما چه کنیم که درآمدهای شهری پاک‌تر به دست بیاید و بیشتر شود، چون خون رگ‌های یک سازمان منابع آن است که باید تأمین و درون مجموعه پمپاژ شود.
وی با بیان اینکه اصولاً شهرداری‌ها منتظر نشسته‌اند تا مردم به آن‌ها مراجعه کنند، گفت: این درحالی‌که است که در اقتصاد پویا باید به سمت منابع درآمدی حرکت کنیم. برای رسیدن به اهداف مالی باید برنامه داشت و تحقق این مهم درگرو این است که از وضعیت هر محله مطلع باشیم، برای هر محله سند ارتقای کیفیت زندگی با مشارکت مردم تدوین کنیم. این مهم توسط بخش خصوصی محقق می‌شود، برای شهرداری هم دو اتفاق می‌افتد؛ کیفیت زندگی ارتقاء می‌یابد و منابع درآمدی برای شهرداری تأمین می‌شود. درنتیجه درآمدهای شهری از ایستایی که وجود دارد به سمت پویایی حرکت کند.
رنجبر با بیان اینکه همه این موارد باید مدون شود و در مدل شهر همگرا برای معاونت‌های مختلف ازجمله مالی و اقتصادی رقم بخورد، افزود: در بخش مالی برای نگهداری ارزان شهر یکی از اقدامات می‌تواند خوش‌حسابی با پیمانکاران باشد، درحالی‌که بدحسابی، سرمایه اجتماعی شهرداری را کاهش می‌دهد و به‌صورت اتوماتیک هزینه نگهداری شهر را بالا می‌برد. هر پروژه شهری یک خط اعتباری داشته باشد تا پیمانکار نگران دریافت هزینه‌هایش نباشد. منابع از بازار مالی تأمین شود و حتی سود آن را پرداخت کنیم، در مقابل هم پیمانکار راضی است و هم در قیمت تمام‌شده مؤثر است.
وی از ارائه برنامه‌های معاونت مالی و اقتصادی شهرداری اصفهان خبر داد و گفت: بر اساس مدل شهر همگرا، معاونت مالی و اقتصادی قول می‌دهد طی چند سال آینده به اهداف پیش‌بینی‌شده دست پیدا کند.
جریان حرکت شهر را نمی‌توان متوقف کرد
معاون شهردار اصفهان با تأکید بر اینکه جریان حرکت شهر را نمی‌توان متوقف کرد، گفت: همان‌طور که اشاره کردم بدون اینکه به جریان فعلی حرکت شهرداری لطمه بزنیم سراغ آسیب‌شناسی می‌رویم، حتی سرعت کنونی را نیز افزایش می‌دهیم، مگر اینکه اتفاق فاحش خطایی وجود داشته باشد که جلوی آن را باید گرفت. به‌عنوان‌مثال قطاری در حال حرکت است، فقط حرکت آن روی ریل قرار نگرفته، ما باید هم‌جهت حرکت و هم سرعت این قطار را درست کنیم، کار سختی است، اما تجربه قبلی نشان می‌دهد این کار شدنی است.
وی به دو تجربه گذشته خود در شهرداری اصفهان و شهرداری قم اشاره و اظهار کرد: مدل شهر همگرا جدیدتر است و نسبت به مدل کنترلی قبلی بسیار مؤثرتر است، اما آنچه تحویل گرفته شد با آنچه تحویل داده شد قابل‌مقایسه است.
تغییر مدل تفکر اداره شهر و تبدیل به مدل علمی بهره‌ور
رنجبر با اشاره به حرکت در مسیر تغییر مدل تفکر شهر و تبدیل به مدل علمی بهره‌ور، خاطرنشان کرد: این ایده به‌مرور تبدیل به مطالبه خواهد شد. در حال حاضر تقاضا برای ایجاد شهر خوب زندگی است، اما می‌تواند فراتر از این باشد. تجربیاتی که از شهرهای پیشرو دنیا و حتی شهرهای درحالی‌که توسعه که این مدل را اجرا کرده‌اند و تجربیات قبلی نشان می‌دهد این کار شدنی است.
معاون شهر اصفهان با بیان اینکه مدل شهر همگرا برای اولین بار در اصفهان اجرا می‌شود، گفت: این مدل مبنای علمی دقیقی دارد. الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با الگوی شهر همگرا تطبیق داده‌شده و اسناد بالادستی مدنظر قرار گرفته است.
منبع: ايسنا
