بایدها و نبایدهای رسانه با تمرکز بر آرای امام(ره)

به گزارش ایسنا، محمد خدادی، معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی روز چهارشنبه (۲۹ بهمن ماه) در کارگروه رسانه و مطبوعات اجلاس تبیین اندیشه‌های حضرت امام خمینی (ره) که به صورت وبیناری برگزار شد، اظهار کرد: وقتی امام (ره) وارد آسیب شناسی می‌شود، بحث انتقاد را مطرح می کند و تاکید دارد نباید انتقاد موجب انتقام شود، بلکه باید انتقاد سازنده باشد و خروجی انتقاد نیز نباید منجر به تخریب و پرده دری شود.

او گفت: امروز با تمام شاخصه‌های امام خمینی (ره) درباره رسانه مواجه هستیم و این مساله نشان می دهد که هنوز احتیاج به سیره امام (ره) داریم تا در فضای جاری به ویژه با توجه به نزدیک شدن به ایام انتخابات ریاست جمهوری بیش از گذشته مورد توجه قرار دهیم و آن را به دغدغه تبدیل کنیم و یک بار دیگر سفارش های امام (ره) را در زمینه رسانه بازخوانی کنیم.

او افزود دغدغه امام از انقلاب، تحول و حرکت به سوی تعالیم اسلامی و  مسیر انقلاب اسلامی نیز در همین راستا بود و رسانه نقش تعیین کننده ای در دیدگاه های امام (ره) و اهداف انقلاب داشت که می توان به ابعاد روشنگرانه رسانه ها و نشر حداکثری دیدگاه های امام (ره) و پیروزی انقلاب اشاره کرد.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از پیام‌های شفاهی امام (ره) و نوارهای ایشان در ایام قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان یک رسانه یاد کرد و گفت: تاثیرگذاری این رسانه را در پیروزی نهضت امام و انقلاب اسلامی دیدیم. امروز که با حضور برخی کارشناسان رسانه به بازخوانی سیره امام در حوزه رسانه می پردازیم، می توانیم دیدگاه های امام (ره) در زمینه رسانه را به دو دسته تقسیم کنیم؛ دسته ای که به محتوای رسانه اختصاص دارد. یعنی کارکرد رسانه چه باید باشد و چه انتظاری از رسانه ها وجود دارد و دسته دوم مربوط به آسیب های کارکرد رسانه در کلام بنیانگذار جمهوری اسلامی است که شاخص هایی از سوی امام(ره) اعلام شده است.

خدادی اضافه کرد: وقتی امام (ره) وارد آسیب شناسی می شود بحث انتقاد را مطرح می کند و تاکید دارد نباید انتقاد موجب انتقام شود و نباید به بهانه انتقام گرفتن صورت بگیرد، بلکه باید انتقاد سازنده باشد و خروجی انتقاد نیز نباید منجر به تخریب و پرده دری شود.

هنچنین مصطفی کواکبیان، مدیر مسئول روزنامه مردمسالاری گفت: وقتی می گوییم منظومه فکری امام (ره) در حوزه رسانه و مطبوعات منظورمان مجموعه رسانه هاست و شامل رسانه هایی مانند صداوسیما نیز می شود. البته زمان حضرت امام(ره) مطبوعات کاغذی بیشتر مدنظر بود تا فضای مجازی که امروزه فراتر از مطبوعات کاغذی است و تمام پایگاه های خبری و سایت ها را نیز دربرمی گیرد؛ لذا بر این اساس باید توجه کنیم اگر امام (ره) برای مطبوعات رسالت قائل هستند، فقط شامل چند روزنامه نمی شود.

او افزود: بزرگترین رسانه، صداوسیماست که امام(ره) فرمود باید مثل یک دانشگاه برای مردم باشد و وظیفه آموزشی نیز دارد. ۴۲ سال از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته ولی هنوز نتوانستیم رادیو و تلویزیون خصوصی داشته باشیم و یکی از ضعف های بسیار مهم ماست؛ در حالی که کشورهایی مانند افغانستان رادیو و تلویزیون خصوصی دارند.

صاحب امتیاز روزنامه مردمسالاری ادامه داد: امام(ره) در زمان پیروزی انقلاب از رسانه جایگزین (alternative media) استفاده می کرد. یعنی وضعیت سرکوبگرانه رسانه های قبل از انقلاب به گونه ای بود که در آن شرایط امام (ره) با اطلاعیه های خود روشنگری می کردند و از این وسایل به عنوان رسانه استفاده می کردند.

او یادآور شد: مساجد یکی دیگر از رسانه های سنتی امام (ره) و انقلابیون بود که مطالب به صورت چهره به چهره منتقل می شد. در اوایل انقلاب یعنی تا سال ۵۹ هیچ کنترلی بر وضعیت مطبوعات نبود و همه اندیشه ها و دیدگاه ها از سوی همه احزاب منتشر می شد تا اینکه قانونی به تصویب رسید تا مقداری ضابطه مند شد.

کواکبیان اضافه کرد: باید توجه کنیم فضایی که امام (ره) درباره رسانه ها توصیه می کردند چه فضایی است و لذا گاهی بعضی استناد نکنند که امام فرمود «آزادی آری، توطئه هرگز» و مفهوم آن این است که نباید از طریق تشکلات و مطبوعات برنامه براندازی داشته باشند. به نظرم با توجه به آزادی مطبوعات که امروز وجود دارد، باید حقی برای دگراندیشان قائل شویم که حرف هایشان را در چارچوب ملاک ها و ضوابطی که وجود دارد، بیان کنند.

او با بیان فضای حاکم بر رسانه ها در سال های اول انقلاب اسلامی گفت: کوچکترین کنترلی بر مطبوعات و رسانه ها در سال ۵۸  وجود نداشت و در آن فضا امام (ره) نکاتی گفتند که باید به آن توجه داشت و معتقدم باید منظومه فکری امام در حوزه رسانه و مطبوعات را در نظر داشت.
این فعال رسانه ای افزود: امام (ره) قبل از انقلاب درباره رسانه ها تعبیراتی داشتند که در فرازی فرمود «رسانه ها از ابزارهای موثر تباهی ملت ها خصوصا نسل جوان بوده است. در این صد ساله اخیر نقشه های بزرگی در تبلیغ ضد اسلام و ضد روحانیت خدمتگزار و در تبلیغ استعمارگران غرب و شرق کشیده شده است. از رسانه ها برای درست کردن بازار کالاها خصوصا تجملی و تزیینی از هر قماش و تبلیغ اجناس پوشیدنی و نوشیدنی استفاده شده است.»

او افزود: باید بپذیریم امام(ره) یک مکتب سیاسی است که شاخص هایی دارد و اگر به دنبال رسانه متعهد هستیم تا به ارتقای سطح فکری ملت کمک کند و اندیشه ها را ترقی ببخشد باید این مجموعه را با هم ببینیم و پیشنهاد می کنم معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا هر نهاد دیگری برای رسانه های متعهد با دیدگاه امام و مکتب سیاسی امام شاخصه سازی کند.

کواکبیان با برشمردن ۱۰ شاخصه گفت: امام (ره) به نکات ریز در حوزه رسانه اشاره کردند مثلا فرمودند «باید توجه کنید روزنامه ای تیترش چیزی نباشد که محتوای آن آنطور نباشد، نه به آن تندی که در تیتر است. این غش است؛ مثل کاسبی که روی جنس خود چیز خوبی می ریزد و آخرش فاسد است و این حرام است. اگر تیتر با محتوا نخواند غش است که شما با قلم هایتان انجام می دهید. شک نکنید که ما روز محاسبه داریم و آن روز خود انسان و دست ها شهادت می دهند.»

او به دیدگاه امام (ره) درباره مردمسالاری پرداخت و گفت: در نظر امام (ره) مردمسالاری یک مشارکت حداکثری است. متاسفانه در حوزه رسانه برخی توجه ندارند؛ درحالی که در این مقطع اگر بخواهیم منویات امام(ره) را در تقویت جامعه و آزادی ها اجرا کنیم باید به مشارکت حداکثری دامن بزنیم.
در ادامه محمد رحمانیان، مدیر مسئول روزنامه شرق درباره منظومه فکری امام(ره) در حوزه رسانه عنوان کرد: امام (ره) به تنهایی یک ابررسانه بودند. امام (ره) اگر این ویژگی را در خود نداشتند شاید انقلاب ما به شکل دیگری بروز و ظهور پیدا می کرد. امام(ره) با رسانه آشنا بودند و از قبل از نهضت با رسانه ارتباط داشتند و آنگونه که مطالعه کردم امام اولین مصاحبه خود را با مجله ترقی در قم داشتند که به نمایندگی از آیت الله بروجردی مصاحبه کردند.

او  افزود: در زمان شاه رسانه هایی مثل رادیو و تلویزیون در اختیار حکومت بود و به ارائه نظرات حکومت می پرداخت ولی رسانه های کوچک مانند نوار کاست، دیوارنویسی ها یا منابر توانستند کمک کنند تا انقلاب به رهبری امام (ره) به پیروزی برسد.
رحمانیان ادامه داد: اعتماد امام به مردم راز شکست رسانه های بزرگ از رسانه های کوچک بود. ما اکنون دچار مشکلی شدیم. وقتی امام (ره) گفتند رادیو وتلویزیون را یک ساعت در اختیار ما قرار دهید تا جوانان را هدایت کنیم چرا امروز با وجود ۱۱۰ شبکه رادیویی و تلویزیونی که همه در مختصات جمهوری اسلامی عمل می کنند و با داشتن این همه شبکه و روزنامه و فضای مجازی هنوز نتوانسته ایم به هدفی که ایشان داشتند، برسیم؟

او خاطرنشان کرد: اگر اعتماد مخاطب سلب شود حتی اگر رسانه، سریع ترین و پاک ترین اخبار را در اختیار مخاطب قرار دهد موجب بی اعتنایی مخاطب می شود. امام (ره) از ابتدای نهضت به رسانه اعتقاد داشتند. البته امام (ره) بر دو مطلب تاکید داشتند؛ یکی این که رسانه دروغ نگوید و دیگر این که دشمن خود را تخریب نکند.

مدیر مسئول روزنامه شرق اضافه کرد: مسئولان توجه کنند که امام(ره) به نقد اعتقاد داشتند و حتی تخطئه را یک هدیه الهی برای رشد انسان ها می دانستند و باید هر روز این جمله امام را به خاطر داشته باشیم و به مسئولان بگوییم که نگاه امام(ره) به رسانه اینگونه بوده است؛ یعنی امام کارکرد رسانه را فوق العاده دانسته و حتی اجازه تخطئه را روا دانستند.

رحمانیان ادامه داد: رسانه مورد نظر امام(ره) رسانه ای است که پاک و بی آلایش باشد و دروغ نگوید و هتک نکند و ما باید به این مساله توجه کنیم. رسانه با توجه به ویژگی هایش اگر آزاد باشد کارکردهای بسیاری دارد از جمله این که جلوی فسادها را بگیرد و اجازه ندهد که برخی پشت درهای بسته تصمیم هایی بگیرند و عملکردهایی داشته باشند که با سیره امام(ره) تفاوت داشته باشد.

او تاکید کرد: اگر بخواهیم به سیره امام(ره) عمل کنیم رسانه ها باید یک اتاق شیشه ای برای مسئولان درست کنند که در منظر مردم باشند و کارکرد و عملکردشان در مقابل دیدگان مردم باشد که اگر اینگونه باشد به اهداف مدنظر امام(ره) خواهیم رسید.

همچنین محمدرضا نوروزپور، مدیرعامل ایرنا در سخنانی گفت: صحبت درباره نظرات امام(ره) پیرامون رسانه یک مساله سهل و ممتنع است. یعنی ساعت ها می توان در این زمینه صحبت کرد ولی غور کردن در عمق مطالب امام(ره) کار ساده ای نیست. امام(ره) یک شخصیت چندساحتی و چندبعدی بود که درباره همه مسائل سیاسی، اجتماعی، رسانه ای و علمی صاحب نظر بود.

او با اشاره به ارتباط امام(ره) با رسانه ها در فرانسه برای رسانیدن صدای انقلاب به تمام جهان گفت: در دوره ای که امام(ره) به پاریس رفتند، بعد از توزیع اعلامیه ها یکی از مهمترین رسانه های امام نوارهای کاست ایشان بود.

نوروزپور ادامه داد: همانگونه که امام(ره) انتقاد را حق مسلم رسانه ها می دانستند و بر آزادی بیان و انتقاد سازنده تاکید داشتند، در همان جا اشاره می کردند که رسانه ها حق تضعیف نهادها از جمله دولت را ندارند. مثلا اگر می گفتند انتقاد شود از طرف دیگر می گفتند نباید سایر قوا تضعیف شوند.

او افزود: امروز می بینیم مطبوعات هدف از نقد خود را قوه مجریه قرار داده اند؛ درحالی که امام(ره) به دنبال آن بود که رسانه ها همه جانبه نگر باشند. یعنی توصیه ایشان به رسانه ها در نوع فعالیت شان فقط به نقد خلاصه نمی شد بلکه تاکید داشتند که رسانه ها باید از تحریف پرهیز کنند.

نوروزپور اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب نیز در استمرار روش و کلام امام(ره) به تحریف حساسیت دارند و معتقدند تحریف در رسانه ها نباید نسبت به واقعیت ها صورت گیرد؛ در حالی که امروز برخی رسانه ها در دام تحریف افتاده اند و به طور ناخواسته با برخی جریان های خارج از چارچوب نظام همراه می شوند و با نادیده گرفتن دستاوردهای دولت برای نظام و مردم به جای این که مردم را به نظام و انقلاب امیدوار کنند، مردم را ناامید می کنند.

او تاکید کرد: دولت ما امروز در بدترین شرایط اقتصادی کار می کند، البته کمبودهایی نیز وجود دارد ولی باید در نظر داشته باشیم که رسالت اصلی مطبوعات فقط نقد کردن نیست.

مدیرعامل ایرنا افزود: امام(ره) نسبت به فساد مطبوعات و به ویژه نفوذ در رادیو و تلویزیون بسیار حساس بودند و صدا و سیما را یک دانشگاه می دانستند. امام(ره) رسانه را به دید مربی جامعه می دیدند و معتقد بودند اگر رسانه تربیت شود می تواند جامعه را نیز تربیت کند. امام(ره) معتقد بود قلم و رسانه ها باید در تربیت بشر و تعالی کشور و ملت باشد. این تعالی گاهی از طریق نقد و گاهی از طریق تبیین به دست می آید.

او ادامه داد: امام(ره) به نقش رسانه ها در توسعه و پیشرفت کشور بسیار اهمیت می دادند و معتقد بودند که رسانه ها باید در مسیر پیشرفت کشور حرکت کنند و لذا امام (ره) رسانه ها را در خدمت مستضعفین می دانست.

علی متقیان، مدیرعامل ایسنا نیز با بیان خاطره ای از حجت الاسلام سید محمود دعایی گفت: یک بار امام(ره) با دقت گزارشی از حجت الاسلام دعایی را خواندند و تاکید کردند که هیچگاه به مردم دروغ نگویید و هیچگاه بدزبانی و فحاشی نکنید. او در گزارش خود گفته بود که امام (ره) یک متر زمین هم ندارد، در حالی که امام(ره) فرمود از پدرم یک زمین به ارث برده ام. حجت الاسلام دعایی همچنین گفت که درباره یکی از نزدیکان شاه بد صحبت کرده بود و امام (ره) فرمود حتی به دشمن هم فحاشی نکنید.

او افزود: اگر ما این دو نکته را سرلوحه کار خبری و رسانه ای خود قرار دهیم هیچ مشکلی نخواهیم داشت. امام(ره) فرمود قلم در محضر خداست و باید در نوشته هایمان توجه کنیم که فردا قیامتی هست و بازخواست خواهیم شد؛ لذا باید در نوشته هایمان رضای الهی را درنظر داشته باشیم.

مدیرعامل ایسنا اضافه کرد: امام(ره) فرمود: رسانه ها در تربیت و آموزش نقش مهمی دارند و در جایی دیگر فرمود معلمی شغل انبیاست و می توان گفت رسانه و خبرنگاری شغل انبیاء است و خبرنگار باید امین و صادق باشد.

بیژن مقدم، مدیر مسوول پایگاه خبری الف نیز گفت: وقتی گفتارهای امام(ره) را درباره رسانه مطالعه می کنیم، متوجه می شویم علاوه بر اینکه ما را متوجه کارکردهای اصلی رسانه و ماموریت های رسانه می کند، هوشیارهایی می دهد که اگر رسانه به انحراف کشیده شود، آثار بسیاری بر روی افکار عمومی دارد حتی درباره رسانه های قبل از انقلاب فرمودند هیچ چیز بیشتر از رسانه منشا انحراف و انحطاط و فشار بر مردم نبوده است.

او با اشاره به گسترش فضای مجازی گفت: وقتی فضا به سمت تیراژ و لایک و فالوور بیشتر به هر قیمتی حرکت می کند، باید بدانیم هیچ یک از این موارد جایگاهی در آموزه ها ندارد و جزو ارزش ها نیست ولی می بینیم که این رسانه ها در حال تغییر دادن ارزش ها هستند. ما بحثی در این مساله نداریم که باید رسانه ای داشته باشیم که هر چقدر می توانیم از راه های صحیح مخاطب بیشتری جذب کنیم ولی مساله اینجاست که مواظب باشیم آن مسائل جایگزین ارزش ها نشود.

مقدم افزود: یکی دیگر از نکات مهم که به آن عمل نشد، همان صحبت های تاریخی امام(ره) است که فرمود، چرا عکس و فیلم مرا پخش می کنید و چرا عکس من باید صفحه اول روزنامه ها باشد. ما از این سخنان فاصله گرفتیم به ویژه در رسانه های اصلی و صدا و سیما و حتی در زمان امام(ره) هم این مساله رعایت نشد.

وی اضافه کرد: یکی دیگر از مسائل، درنظر گرفتن منافع ملی است و رسانه ها باید توجه کنند که همه باید متحد باشند و به جریان کلیت نظام و منافع مردم کمک کنند و دعواهای خودمان را برای فرصتی دیگر بگذاریم.

به گزارش ایسنا، اجلاس اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و در راستای تفاهمنامه‌ همکاری مشترک میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و تولیت حرم حضرت امام خمینی(ره) برگزار می شود و تا بعد از ظهر چهارشنبه ادامه دارد.

معرفی اندیشه‌های امام (ره) در چهار حوزه «رسانه و مطبوعات»، «فرهنگ عمومی»، «هنر و سینما» و «فضای مجازی» از محورهای موضوعی این اجلاس است. اجرایی‌شدن خط‌مشی امام در حوزه فرهنگ و هنر و تجدید میثاق معاونان، روسای سازمان‌ها و مدیران ستادی و استانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از دیگر اهداف برگزاری این اجلاس است.

انتهای پیام

منبع:ایسنا