در چه فرآیندی یک فرد، “معتاد” می‌شود؟
ایسنا/خوزستان مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: هر گونه مصرف دخانیات و سایر مواد غیر قانونی یا مصرف نابجای داروهای واجد پتانسیل سوءمصرف، چه داروهای تجویزشده توسط پزشک و چه داروهایی که به صورت غیرمجاز تهیه شده باشند، می‌توانند شروع اعتیاد فرد به اختلالات مصرف مواد باشند.
دکتر رضا دواساز ایرانی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: اعتیاد به عنوان یک آسیب اجتماعی، عوارض جسمی و روانی بسیاری دارد و از مهم‌ترین مشکلات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی به شمار می‌رود. عوارض ناشی از اعتیاد موجب رکود اجتماعی در زمینه‌های مختلف می‌شود و تهدیدی جدی برای سلامت جامعه است.
وی افزود: اگر علل گرایش افراد به مواد مخدر بررسی و برطرف نشود، درمان جسمی و روانی نیز نتیجه‌بخش نخواهد بود. ریشه‌کن کردن اعتیاد به طور کامل امکان‌پذیر نیست اما می‌توان با تلاش و تدبیر، آن را کنترل کرد و با ارتقای سطح آگاهی افراد جامعه از اعتیاد پیشگیری کرد.
مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: اعتیاد یک بیماری جسمی، روانی اجتماعی و معنوی است که زمینه‌ها و ویژگی‌های زیاد در شکل‌گیری آن نقش دارند.
دواساز ایرانی گفت: به بیان دیگر برای شروع و ادامه مصرف مواد، زمینه‌های رشد ناسالم و آسیب‌پذیری‌های ویژه‌ای لازم است که بنیاد آن در درون نظام خانواده و سپس در نظام اجتماعی است.
وی افزود: در زمینه وابستگی به مواد مخدر، عوامل گوناگون روانشناختی، اجتماعی، خانوادگی و زیست‌شناختی درگیر هستند اما هیچ یک از آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند پیش‌بینی کننده ابتلای فرد به وابستگی به مواد باشند.
مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: اختلالات مصرف مواد نتیجه فرآیندی است که در آن، عوامل متعددی روی هم اثر متقابل دارند و روی شروع و تداوم رفتار مصرف مواد تاثیر می‌گذارند.
وی تصریح کرد: هر چند اثرات این ماده خاص در این فرآیند نقش مهمی ایفا می‌کند اما تمام افرادی که به یک ماده وابسته می‌شوند، اثرات آن را به صورت یکسان تجربه نمی‌کنند و مجموعه عوامل مشابهی روی شروع و تداوم مصرف مواد در آن‌ها تاثیر نمی‌گذارد.
دواساز ایرانی افزود: علاوه بر این، عوامل مختلف در مراحل مختلف فرآیند اعتیاد متفاوت است. به طور مثال چنین تصور می‌شود که دسترسی به مواد در پذیرش اجتماعی و فشار همتایان در شروع مصرف مواد تاثیر دارند اما عوامل دیگری نظیر شخصیت و خصوصیات زیستی فرد، احتمالاً در نحوه ادراک اثرات ماده و میزان ایجاد تغییرات مغزی در اثر تداوم مصرف ماده دخالت دارند.
وی بیان کرد: اثرات خاص یک ماده، می‌تواند عامل تعیین‌کننده اولیه در پیشرفت مصرف ماده و وابستگی باشد.
مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: شروع مصرف مواد معمولاً یک کار خودخواسته و ارادی است. برخی از افراد تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل، تصمیم می‌گیرند که مصرف مواد را امتحان کنند. در کسانی که مصرف مواد می‌کنند، دلایل مختلفی برای شروع مصرف مواد از جمله تجربه، احساس سرخوشی و رهایی از درد و رنج بیماری یا فشار روانی وجود دارد.
وی تصریح کرد: هر گونه مصرف دخانیات و سایر مواد غیر قانونی یا مصرف نابجای داروهای واجد پتانسیل سوءمصرف، چه داروهای تجویزشده توسط پزشک و چه داروهایی که به صورت غیرمجاز تهیه شده باشند، می‌توانند شروع اعتیاد فرد به اختلالات مصرف مواد باشند.
دواساز ایرانی با بیان اینکه نقطه دقیق تبدیل مصرف مواد اختلال مصرف روشن نیست، افزود: کسانی که مواد مصرف می‌کنند، ممکن است در زمان‌های مختلفی به نقطه اعتیاد برسند. بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، ایجاد یک محیط خانوادگی باثبات، تغذیه کافی و انگیزش فیزیکی و شناختی، فرزندپروری محبت‌آمیز و حمایتی و مدیریت خوب کلاس‌های درس در اوایل کودکی، توان خودتنظیمی یعنی کنترل عاطفی و رفتاری و دیگر صفات و ویژگی‌های محافظت‌کننده، کودک را در برابر خطرات مختلف تقویت می‌کند و احتمال رشد مثبت او را افزایش می‌دهد.
وی بیان کرد: تاثیر مثبت این مداخلات، منجر به تعویق افتادن زمان شروع و کاهش میزان مصرف مواد در دوران نوجوانی می‌شود. همچنین ارزش مداخلاتی که عوامل خطر را کاهش و عوامل حفاظتی را افزایش می‌دهند و دسترسی به منابع زیر خدمات حمایتی خانواده مبتنی بر مدرسه و جامعه را برای کودکان و نزدیکان‌شان تسهیل می‌کنند، به اثبات رسیده است.
مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تصریح کرد: بسیاری از عوامل اولیه خطر اختلال مصرف مواد همزمان عوامل خطر بروز دیگر مشکلات ذهنی عاطفی و رفتاری هستند. برای نمونه، مشکلات رفتاری برونی‌سازی شده نظیر رفتارهای پرخاشگرانه و مشکل‌ساز در سال‌های پیش دبستانی با افزایش خطراتی نظیر اختلالات رفتاری، اختلالات مصرف مواد، بزهکاری و رفتارهای جنسی پرخطر در نوجوانی مرتبط هستند.
وی افزود: بنابراین جای تعجب نیست که مداخلات متمرکز بر پیشگیری از اختلال مصرف مواد، اثرات مثبت دیگری، نظیر بهبود عملکرد شخصی، اجتماعی و خانوادگی، دستاوردهای شخصی و تحصیلی بالاتر و کمتر شدن اختلالات سلامت روان و همچنین بزهکاری را به ارمغان بیاورند.
منبع:ایسنا