چرا بارندگی های مازندران منجر به وقوع سیل می شود؟

کارشناس مطالعات اداره کل هواشناسی مازندران در تشریح این پرسش که چرا بارندگی های مازندران منجر به وقوع سیل می شود، گفت: دخالت‌های انسانی، تغییر اقلیم، تهی شدن پوشش گیاهی در ارتفاعات، سست شدن خاک و ساخت و سازهای غیرمجاز در کنار سایر عوامل، دلیل اصلی وقوع سیل پس از بارندگی به میزان زیاد،‌ در مازندران است.

آزیتا امیری در گفت‌وگو با ایسنا مازندران، با اشاره به اینکه چرا بارندگی های مازندران منجر به وقوع سیل می شود، اظهار كرد: مازندران به دلیل ماهیت توپوگرافی خود همواره در برابر بروز سیل آسیب پذیر بوده است همچنین  بیش از 75 درصد از زمین های استان دارای شیب بیش از 10 درصد و حدود 40 درصد دارای شیب بالای 50 درصد است یعنی سطح زمین‌های پست و جلگه‌ای استان که حدود 23 درصد از زمین های آنرا شامل می شود، پایین است.

وی با بیان اینكه آب حاصل از بارندگی با سرعت نسبتا بالایی از ارتفاعات به سوی جلگه سرازیر می شود، تصریح کرد: به دلیل اینکه سطح زمین در برخی مناطق جلگه ای پایین تر از سطح دریا است بنابراین حجم آب اضافی حاصل از سیلاب‌ها به سختی به دریا تخلیه می شود و مدت زمان بیشتری در این مناطق پست باقی می ماند.

کارشناس مطالعات اداره‌کل هواشناسی مازندران گفت: از نظر وضعیت زمین شناسی و جنس خاک باید گفت که جنس حدود 44 درصد از اراضی مازندران از خاک سست تشکیل شده که نسبت به فرسایش و لغزش آسیب پذیری زیادی دارد.

دخالت انسان و تغییر اقلیم؛ دو عامل مهم بروز سیل در مازندران

امیری با اشاره به اینكه تعداد وقوع پدیده سیل در سال های اخیر در کشور و استان مازندران رو به افزایش است، تصریح كرد: این امر نه تنها از دخالت های ناشیانه انسان نشأت می گیرد بلکه شرایط تغییر اقلیم نیز خارج از محدوده دخالت بشری به افزایش این پدیده دامن می زند که وقوع بارش های سیل آسا و بی سابقه از جمله پیامدهای آن است.

|

وی ادامه داد: هیئت بین‌الدول تغییر اقلیم سال ها است که در مورد افزایش ریسک وقوع خشکسالی و سیل به عنوان پیامدهای تغییر اقلیم هشدار داده و می دهد واین هشدارها به این دلیل است که کشورهای تحت تأثیر، تدابیر خاصی را جهت انطباق با وضعیت اقلیمی جدید اتخاذ کنند، از جمله اقدامات انجام شده دراین زمینه تصویب توافق نامه پاریس در سال 2015 است که طی آن 195 کشور از جمله ایران که از کشورهای آسیب پذیر در برابر پیامدهای تغییر اقلیم است در آن حضور دارند.

حاشیه‌های رودخانه را دریابید!

کارشناس مطالعات اداره‌کل هواشناسی مازندران در ادامه به دخالت های انسانی در سال های اخیر كه منجر به افزایش آسیب‌پذیری استان مازندران در برابر بارندگی های سنگین شده است اشاره و اظهار کرد: ساخت و ساز غیرمجاز و یا با مجوزهای بدون مطالعه دقیق در حاشیه رودخانه ها یکی از مهم ترین دلایل بروز خرابی های ویرانگر به هنگام طغیان رودخانه ها است، در واقع رودخانه ها باید برای مواقعی که دبی یا حجم آب افزایش می یابد فضای کافی جهت هدایت آب اضافی در اختیار داشته باشند.

|

امیری افزود: عدم لایروبی مناسب رودخانه ها نیز گنجایش بستر آنها ها را کاهش می دهد و در بارندگی های شدید قدرت هدایت آب را کاهش داده و منجر به ایجاد مسیرهای فرعی از رودخانه و تخریب اراضی همجوار می شود.

وی با اشاره به اینكه بر اساس مدیریت سیلاب‌های شهری، علاوه بر لایروبی رودخانه ها، باید برخی از مناطق در مسیر که ریسک ایجاد مسیر فرعی و تخریب زمین‌های مجاور را دارند توسط سازه هایی مانند دیواره های سیل بند مقاوم سازی شوند تاكید كرد: دست اندازی و تجاوز به منابع طبیعی مازندران از جمله چرای بی رویه دام بیش از ظرفیت مراتع بالادست باعث از بین رفتن پوشش گیاهی مراتع می شود.

امیری افزود: در واقع پوشش گیاهی این مراتع باید مانند سدی در برابر جاری شدن آب باران عمل کند و مانع از وقوع سیل، فرسایش خاک و رانش زمین شود که در سال های اخیر به شدت مورد بی توجهی دامداران قرار گرفته است.

جنگل و نقش حیاتی آنها در پیشگیری از وقوع سیل

کارشناس مطالعات اداره‌کل هواشناسی مازندران، خاطرنشان كرد: در دامنه ها نیز تجاوز به حریم جنگل و تبدیل منابع طبیعی به زمین‌های کشاورزی و حتی ویلا سازی ها، مقاومت اراضی را در برابر بروز سیل ها به شدت افزایش داده است و بازدید میدانی از مناطق سیل زده نشان می دهد در مناطقی که بافت جنگلی هنوز تخریب نشده سیلاب کمتر است و بیشتر آب بارشی به تدریج جذب زمین می شود.

|

امیری با تاكید بر اینكه  افزایش جمعیت شهرنشین، نوع شهرسازی و افزایش جاده سازی و آسفالت معابر نیز نفوذپذیری زمین را در برابر بارندگی ها به شدت کاهش می دهد و منجر به جاری شدن روانآب می شود، تصریح كرد: با توجه به پیامدهای تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش و افزایش ریسک بارندگی های یک روزه با شدت بالا در زمان کوتاه که فرصت کافی برای جذب آب توسط زمین ایجاد نمی کند، دوره بازگشت وقوع سیل در منطقه کوتاه تر شده و فراوانی بروز سیل ها افزایش یافته است که این مسئله باید در فاز مطالعاتی احداث پل ها و سایر سازه ها مورد توجه قرار گیرد.

عوامل وقوع سیل در ارتفاعات

وی اضافه كرد: وجود دوره های طولانی خشکسالی و کم بارشی در مناطق کوهستانی استان منجر به خشک شدن خاک این نواحی شده است و همراه با سایر عوامل از جمله کاهش پوشش گیاهی منجر به سست شدن خاک و عدم مقاومت آن در برابر بارندگی ها می شود که احتمال بروز سیل و رانش زمین را افزایش می دهد.

|

کارشناس مطالعات اداره کل هواشناسی مازندران در ادامه اظهار كرد:  احداث سدهای مختلف در استان از جمله اقداماتی است که تا حدودی از شدت این مشکلات کاسته چرا که بارندگی های شدید به جای سرازیر شدن به سوی جلگه، در پشت این سدها ذخیره می شوند تا در فصل گرم مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال اگر سد شهید رجایی نبود، به هنگام بارندگی های بسیار شدید، شهر ساری زیر آب می رفت و یا سد البرز که به عنوان محافظی از وقوع سیل در بابل جلوگیری می کند.

لزوم تمهیدات گسترده و اجرایی برای انطباق با تغییرات اقلیمی

امیری یادآور شد: انطباق با وضعیت جدید اقلیمی نیاز به تمهیدات گسترده ای دارد که با تدوین برنامه ای بلند مدت و تصویب قوانینی منطبق با تغییرات اقلیمی منطقه قابل اجرا است و ضمانت اجرایی محکمی را نیز طلب می کند.

وی گفت: برای جلوگیری از دست اندازی ساکنان منطقه به منابع طبیعی از جمله کشاورزان، دامداران، دلالان چوب و عاملان معاملات ملکی غیرمجاز می بایست اشتغالزایی و افزایش امکانات امرار معاش مردم به روش های سالم و دوست دار طبیعت مد نظر مسئولان و تصمیم سازان جامعه قرار گیرد، در غیر این صورت افزایش نیاز مالی و مشکلات معیشتی مردم هر روز تخریب بیشتر محیط زیست و منابع طبیعی را در پی خواهد داشت و متأسفانه در سال های آینده شاهد ویرانگری های بیشتری از جانب این طبیعت دست کاری شده خواهیم بود.

گفتگو از: سپیده پورشعبان خبرنگار ایسنا مازندران منبع: ايسنا